ماسوله در ۵۵ کیلومتری رشت در استان گیلان قرار دارد. این شهر در ناحیه‌ای کوهستانی و جنگلی در دامنه‌ای صخره‌ای با وسعت ۱۶ هکتار و ارتفاع ۱۰۵۰ متر از سطح دریای آزاد ساخته شده‌است. ماسوله در ۳۲ کیلومتری جنوب غربی شهرستان فومن و20کیلومتری شهر ماکلوان قرار دارد و از غرب به خلخال، از شمال به ماسال و از جنوب به طارم محدود است.
این شهر طی شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی به ثبت رسیده‌است.[۱]
این شهرک هم اکنون رویارو با مسائلی مانند ریزش سنگ، سیل، رانش زمین، زمین‌لرزه، تصرف به منظور توسعه عمرانی و انسانی و تخریب و… میباشد.
زبان مردم ماسوله تالشی است.
ماسوله دارای محله‌های ریحانه بر، خانه بر، مسجدبر، کشه سر و اسد محله‌است.
کوه ها و قله ها
ماسوله به دلیل داشتن معماری منحصر به فرد در جهان،وجود کوهستان های مرتفع،جنگل و ییلاقات سرسبز و وسیع از توریستی ترین مناطق شمالی ایران میباشد قلل مهم ماسوله عبارت‌اند از: شاه‌معلم (شامولوم)، آسمانکوه، لاسه سر، تروشوم و کله قندی. که قله شاه معلم با ارتفاع ۳۰۵۰ متر بلندترین نقطه استان گیلان میباشد.
تاریخ
حدود هشتصد تا هزار سال پیش مردمانی از نقاط مختلف سرزمین گسترده ایران به دلائل نامعلومی به منطقه ماسوله کوچ کردند. برخی از مردمان محلی نیز از منطقه‌ای به نام کهنه ماسوله واقع در ۶ کیلومتری شمال غرب این شهر با این افراد همراه شدند. طی کاوش‌های انجام شده از محوطه باستانی کهنه ماسوله سفالینه هائی متعلق به قرون پنجم تا هشتم هجری قمری بدست آمده‌است که دقیق‌ترین مستندات قابل توجه تاریخی می‌باشند.
در ۱۰ کیلومتری بالاتر از ماسوله جدید، ماسوله قدیم با آثار و بازمانده‌های انسانی از قبیل سنگ کوره و… در منطقه‌ای گسترده پراکنده شده‌است که جزء آثار باستانی بشمار می‌آیند.
مردمانی از موصل عراق
در برخی روایات آمده است که در زمان مختار كه به تعقیب قاتلان امام حسین(ع) كوشش میكردند كسانی از ساكنان موصل و كركوك به كوهستان‌های غرب گیلان آمدند، افرادی كه اهل موصل بودند، ماسوله را ساخته و آنان كه اهل كركوك بودند، كرگانرود را بنا نهادند و یا در نسخه خطی تاریخ سالوك معلم آمده كه پس از شكست سالوك در پای قلعه شمیران ۲ نفر از شاگردان او كه دو برادر به نام‌های عینعلی و زینعلی بودند، به ماسوله آمدند و اهالی كوهستان را به دین اسلام مشرف كردند.
معماری ماسوله
ماسوله دارای معماری منحصر به فردی است. محوطه جلوی خانه‌ها و پشت بام‌ها هر دو به عنوان پیاده رو استفاده می‌شوند. خیابان‌های کوچک و پله‌های بسیار به هیچ وسیله نقلیه موتوری اجازه ورود نمی‌دهد. معماری ماسوله در یک جمله توصیف می‌شود: حیاط ساختمان بالایی پشت بام ساختمان پایینی است. ساختمان‌ها معمولاً از دو طبقه تجاوز نمی‌کنند.
