جیرفت، قلب پنج هزار ساله یک تمدن گمشده

 جیرفت، قلب پنج هزار ساله یک تمدن گمشده (+عکس)
حلقه گمشده بشریت را بیابید!
تمدن پنج هزار ساله جیرفت یکی از ناشناخته ترین و اسرارآمیزترین تمدن های بشری است که از کشف آن کمتر از یک دهه می گذرد، بسیاری اسرار این تمدن را حلقه گمشده بشریت می دانند.
چند سالی است بود که جیرفت خشکسالی آمده بود و معیشت روستائیانی که تنها درآمدشان ناشی از لطف زمین بود را دچار نقصان کرده بود. مردم روز به روز فقیرتر می شدند. نه آبی و نه نانی. گرما هم طاقت فرسا بود. تا اینکه یک روز یکی از کشاورزانی که در ناامیدی داشت زمینش را شخم می زد با بخشی از یک کاسه رو به رو شد که از زمین بیرون آمده بود. زمین را کند غافل از آنکه زمین او گورستان پنج هزار ساله ای بود که بخشی از تاریخ سرزمین مان در آن مدفون شده بود.

خبر خیلی زود در آبادی پیچید. آنها فکر می کردند به «گنج» رسیده اند غافل از آنکه «گنج» هویت تاریخی تمام مردم ایران زمین است، اشیایی ملی که به همه مردم ایران تعلق دارد و نباید توسط قاچاقچیان هویت، به کشورهای دیگر قاچاق شود. خیلی زود هم به گوش قاچاقچیان اشیای تاریخی رسید. مردم از شدت فقر حتی زیر خانه های خود را می کندند و اشیایی را که به دست می آوردند به قیمتی نازل گاه در حد چند هزار تومان به قاچاقچیان می فروختند.
یکسال و نیم وضع به همین منوال بود. تاریخ پنج هزار ساله قاچاق می شد و کسی هم کاری نمی کرد تا تاینکه دکتر حمیده چوبک، باستان شناسی که تخصصش دوره اسلامی بود تک و تنها به جیرفت رفت تا تپه تاریخی کنار صندل را کاوش کند اما این تمدن عظیم نیاز به باستان شناسی داشت که در دوره های پیش از اسلام زبده باشند. رئیس سازمان میراث فرهنگی وقت، از دکتر یوسف مجیدزاده که در فرانسه زندگی می کرد دعوت کرد تا هدایت کاوش در این محوطه تاریخی ارزشمند را که کشف جدیدی در دنیای باستان شناسی بود برعهده گیرد. مجیدزاده به ایران آمد و کاوش های علمی اش را در جیرفت آغاز کرد. نخستین تلاش او برای حفظ این محوطه کوتاه کردن دست قاچاقچیان بود. مجیدزاده با فرهنگ سازی که در بین مردم جیرفت انجام داد توانست بسیاری از اشیایی را که هنوز در خانه مردم نگهداری می شد باز گرداند.

اما به دلیل نبود ثبات مدیریتی در سازمان میراث فرهنگی، مجیدزاده پس از چند سال کاوش و تلاش برای معرفی تمدن جیرفت، از مسئولیت گروه کاوش در جیرفت کنار گذاشته شد. مجیدزاده معتقد است تمدن جیرفت همان تمدن گمشده «ارتا» است که مورخان بزرگ در کتاب های خود به آن اشاره کرده اند.

نخستین خط در جهان
طبق یافته های باستان شناسی نخستین خط جهان در تمدن بین النهرین کشف شد اما مجیدزاده باتوجه به لوح های گلی که روی آنها چند شکل هندسی کشیده شده بود به این نتیجه رسید که نخستین خط جهان متعلق به تمدن پنج هزار ساله جیرفت است. او در بسیاری از کنفرانس های علمی و معتبر باستان شناسی جهان سعی داشت تا این کشف جدید را هرچه بیشتر معرفی کند و همین امر باعث سفر باستان شناسان و پژوهشگران زیادی به جیرفت شد.

مجیدزاده در این باره پیش از این گفته بود که برخلاف تصور موجود درخصوص بی سوادی مردم ایران تا زمان هخامنشیان کتیبه ها و الواح کشف شده در این منطقه نشان می دهد مردم ایران شاهد تمدنی پیشرفته بوده اند که همزمان با دو تمدن بزرگ بین النهرین و مصر به نگارش مشغول بوده اند.
او با اشاره به اینکه دو هزار و 700 سال قبل از میلاد مردم در این منطقه از خط استفاده می کردند می گوید: «خطی که مردم کنار صندل از آن استفاده می کردند هیچ شباهتی با خط های تمدن های مصر و بین النهرین ندارد و خطی منحصر به فرد است».

  یافته های تمدن کنار صندل
هرچند بخش اعظمی از داشته هایی که باستان شناسان می توانستند رموز آنها را کشف کنند بر اثر غارت گورستان عظیم این تمدن از بین رفت اما سازه هایی نیز از این شهر شگفت انگیز به دست آمد. در این منطقه شهری با وسعت مشابه شهر سوخته وجود دارد که در مرکز آن دژی وجود داشته که در سال 1388 پس از چند فصل کاوش ارتفاع آن به 23 متر رسید.
در این حاکم نشین، برای نخستین بار معبد هزاره سوم که مختص ایرانیان بوده است و ماهیتی اصالتا ایرانی دارد کشف شده که نشان از وجود تمدنی بزرگ در این منطقه دارد.


اشیایی هم که از این تپه باستانی به دست آمده بیشتر ظروف سفالی و سنگی، قطعات سنگ صابون و گاه وسایل مفروغی است. مهمترین صنعت مردمان این تمدن کنده کاری روی سنگ صابون است که دارای ظرافت خاصی است روی این قطعات تصاویری از قبیل انسان، بز و گوسفند، نخل، مار و عقرب وجود دارد که البته تصاویر مار و عقرب معمول تر است. نکته دیگری که قطعات سنگ صابونی این منطقه را از سایر مناطق و تمدن های دیگر جدا می کند چشم درخشان و مرصع کاری روی قطعات است. در برخی طرح ها دیده می شود در دور تا دور ظرف چند حیوان در هم تنیده وجود دارند که برای کنار هم قراردادن آنها نیاز به محاسبات پیچیده بوده است.

  موزه باستان شناسی جیرفت
بسیاری از اشیایی که از تمدن جیرفت به دست آمدند در حراجی های بین المللی به فروش رسیدند هرچند ایران توانست آبان امسال پس از سال ها دوندگی 18 شی تاریخی مشتمل بر دو عدد کوزه، پنج جام، سه عدد وزنه، یک ظرف باستانی، یک کاسه باارزش و شش گلدان زیبا را از یک حراجی در انگلستان بازپس گیرد.

در جیرفت ساختمانی تاسیس شده که تعدادی از اشیای پیدا شده از تپه باستانی کنار صندل در آن نگهداری می شود هرچند بیش از آنکه این اشیا قیمت داشته باشند اطلاعات و یافته های علمی از این تمدن شکوهمند ارزش دارد که می تواند باعث غرور همه ما ایرانی ها شود و نام کشورمان را بیش از پیش به عنوان یک کشور تاریخی در جهان طنین انداز کند.

  چطور برویم؟
اگر می خواهید این تمدن اسرارآمیز را از نزدیک ببینید باید به جیرفت سفر کنید. جیرفت در استان کرمان قرار دارد و در زمستان هوای بهتری دارد و گرمایش برای کسانی که به گرمان عادت ندارند؛ آزاردهنده نیست. فاصله جیرفت تا کرمان که مرکز استان کرمان است، 250 کیلومتر است. این شهرستان از شمال به شهرستان های بم و کرمان، از جنوب به شهرستان کهنوج، از شرق به قسمتی از شهرستان بم و از غرب به شهرستان بافت محدود شده است. جیرفت یک فرودگاه کوچک هم دارد و بلیت آن از تهران تا جیرفت 85 هزار تومان است.
برای اقامت در شهر جیرفت هم نگران نباشید هتل های هتل ناجی، جام جم، دقیانوس و هلیل می توانند پذیرایی شما باشند.