مناطق آزاد تجاری
مناطق آزاد تجاری از کلیدهای اصلی رونق صادرات و واردات هستند. شما از تعریف و مصادیق این مناطق چه میدانید؟ در این نوشتار کوتاه به تعریف این مقوله میپردازیم
امروزه كشورها براى تأمین سرمایه لازم جهت ایجاد زیرساخت هاى اساسى رشد و توسعه اقتصادى، كسب فناورى هاى نوین، ایجاد اشتغال و مواردى از این قبیل، ناگزیر از برنامه ریزى براى جلب و جذب سرمایه هاى داخلى و خارجى هستند. ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادى یكى از مهمترین راهكارهاى كشورهاى مختلف دنیا در چند دهه اخیر براى نیل به این مهم بوده است.
منطقه آزاد تجاری، طبق تعریف، به‌عنوان محرکه‌اى در جهت تشویق صادرات صنعتى تلقى مى‌گردد: برداشت جدیدتر از مناطق مذکور غالباً تحت عنوان مناطق پردازش صادرات Export Processing zones مورد توجه قرار مى‌گیرد. بانک جهانى در این باره معتقد است: منطقه آزاد تجاری، قلمرو معینى است که غالباً در داخل یا در مجاورت یک بندر واقع گردیده است و در آن تجارت آزاد با سایر نقاط جهان انجام مى‌شود. کالاها را مى‌توان بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکى از این مناطق، خارج و یا به آن مناطق وارد کرد، اما کالاهائى که از منطقه تجارى آزاد به بخش‌هاى داخلى کشور میزبان وارد مى‌شوند، حقوق و عوارض گمرکى مقرر را مى‌پردازند. ذخیره‌سازى قبلى آنها در انبارهاى منطقه تجارى آزاد، تحویل سریع سفارشات را امکان‌پذیر مى‌سازد و هم‌زمان در بهره? مربوط به حقوق و عوارض گمرکى صرفه‌جوئى مى‌گردد. مناطق آزاد پردازش صادرات علاوه بر تسهیلات فوق، ابنیه و خدمات موردنیاز جهت تولید را با هدف صدور آنها و یا فروش در بازارهاى داخلی، با در نظر گرفتن پرداخت حقوق و عوارض گمرکى معمول، فراهم مى‌سازند بدین ترتیب منطقه آزاد پردازش صادرات، ناحیه‌اى است که از نظر فیزیکى و یا ادارى در خارج از مرزهاى گمرکى کشور قرار گرفته و فرض بر آن است که تولیدات آن به‌منظور صادرات مورد توجه مى‌باشند، علاوه بر اینها در این مناطق برخى مشوق‌هاى دیگر به‌منظور جلب نظر سرمایه‌گذاران خارجى و زمینه‌سازى جهت ورود سرمایه‌هاى آنان به کار گرفته مى‌شود.
در كشور ما نیز مناطق آزاد و ویژه اقتصادى از آغاز دهه هفتاد شمسى با انتظاراتى مشابه از ایجاد مناطق آزاد و ویژه در سایر كشورها شكل گرفته و در مجموع با كامیابى ها و نیز در مواردى عدم تحقق تمام و كمال اهداف و انتظارات روبرو بوده اند.
موقعیت جغرافیایی مناطق آزاد ایران به گونه ای است که هرکدام می تواند ارتباط اقتصادی بخشی از کشورهای همسایه را تحت پوشش قرار دهد .
منطقه آزاد تجاری، قلمرو معینى است که غالباً در داخل یا در مجاورت یک بندر واقع گردیده است و در آن تجارت آزاد با سایر نقاط جهان انجام مى‌شود
چابهار به عنوان نقطه ای استراتژیک برای ارتباط ایران با کشورهای عضو ECO و بویژه هند – پاکستان و افغانستان از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
منطقه آزاد اروند راه ورود به بازارهای عراق است موقعیت ویژه این منطقه و نیازهای اساسی کشور عراق در حال و آتی ، هم زبانی اهالی و ساکنین منطقه و مراودات و مردم دو طرف مرز اهمیت این منطقه را دو چندان می کند .
قشم با موقعیت استثنایی به عنوان بزرگترین جزیره در منطقه با امکان منحصر به فرد برای تولید و دپوی کالا ، دسترسی به آبهای آزاد و عمق مناسب آب در بندر کاوه – امکان ویژه سوخت رسانی به کشتی ها و نزد یکی به سرزمین اصلی برای ایجاد حلقه ارتباطی کشورهای هند و چین با کشورهای Cis را باید مورد توجه قرار داد .
مناطق آزاد و ویژه اقتصادى كشور به بركت پشتیبانى و حمایت قاطع دولت نهم حركت اساسى خود را براى تبدیل شدن به كانون هاى جوشان تولید، ترانزیت، صادرات و صادرات مجدد آغاز كرده و در زمینه افزایش ظرفیت هاى دانشگاهى، خدمات گردشگرى و توریسم نیز گام هاى استوارى را برداشته اند.
مناطق آزاد با توجه به اهداف شكل گیرى و در حداقل بودن موانع ادارى و محدودیت هاى سرزمین اصلى بر سر راه تولید و صادرات در این مناطق، قادر به ایفاى نقشى اساسى در اجراى سیاست هاى كلى اصل 44 بوده و مى توانند از یك سو به عنوان پایلوت اجراى این سیاست ها عمل كرده و از دیگر سو با گسترش اقتصاد رقابتى و ایجاد محیطى امن و سودآور براى سرمایه گذاران داخلى و خارجى زمینه ساز به حداقل رساندن تصدیگرى دولت در حوزه اقتصاد باشند.
مناطق آزاد مى توانند این مهم را از راه هاى ذیل اجرایى كنند:
اعمال نقش حاكمیتى نه نقش تصدیگرى، در قالب امور سیاستگذارى و نظارت بر اجراى قوانین در مناطق.
واگذارى هرگونه فعالیت در مناطق آزاد كه مشمول عناوین صدر اصل 44 نباشد (كاهش سالیانه 20 درصد) به بخش هاى تعاونى و خصوصى و عمومى غیردولتى بر اساس بند الف سیاست هاى كلى اصل 44
زمینه سازى براى ایجاد تعاونى ها در مناطق به منظور افزایش سهم بخش تعاونى در اقتصاد كشور با همكارى وزارت تعاون.
رفع محدودیت از حضور تعاونى ها در تمامى عرصه ها از جمله بانكدارى و بیمه.
ایجاد بانك خصوصى در مناطق.
ایجاد بورس خدمات تجارى و معاملات در زمینه هاى مختلف بویژه نفت و گاز و توسعه صنایع.
ایجاد زمینه و امكانات مناسب قانونى به منظور تبدیل مناطق آزاد به پایلوت كشور به سازمان جهانى تجارت.
تبدیل مناطق به كانون اصلى ترانزیت و صادرات مجدد.
موقعیت جغرافیایی مناطق آزاد ایران به گونه ای است که هرکدام می تواند ارتباط اقتصادی بخشی از کشورهای همسایه را تحت پوشش قرار دهد
شفاف سازى وضعیت صنعت و زمینه سازى براى ورود فناورى هاى پیشرفته و مشاركت با شركت ها و كشورهاى توسعه یافته به منظور نوسازى و توسعه صنعتى كشور و انتقال فناورى.
ایفاى نقش فعال در تربیت نیروى انسانى متخصص و كارآزموده از طریق گسترش آموزشهاى عالى و افزایش روابط علمى و مستمر در سطح بین المللى.
ایجاد پاركها و شهرك هاى علمى، تحقیقاتى در مناطق.
ایجاد زمینه براى فعالیت بخش هاى خصوصى و تعاونى جهت جذب گردشگر.
افزایش مشاركت با بخش هاى غیر دولتى تا سقف 49 درصد به منظور توسعه اقتصادى مناطق.
تنظیم و تصویب قوانین و مقررات به منظور جلوگیرى از ایجاد انحصار توسط بنگاه هاى اقتصادى غیر دولتى.
این یک تعریف ساده و بررسی اجمالی مناطق آزاد و نقش آنها در اقتصاد کشور بود. امید است به زودی شاهد شکوفایی هر چه بیشتر مناطق آزاد تجاری باشیم.چرا که با تغییر معادلات جهانی و همین طور تحولات اخیر منطقه ای ایران می تواند بیش از پیش در بهبود اوضاع منطقه ای موثر باشد و از این فرصت برای رونق اقتصاد داخلی هم استفاده کند.