اصفهان را مهد صنایع دستى ایران نامیده‌اند. در دوره صفوى صنایع دستى در این شهر رونق خاصى یافت و هنر و مهارت استادان و هنرمندان بزرگ نسل به نسل و با روش استاد و شاگردى به زمان حال منتقل شده است.
اصفهان همیشه از مراکز مهم صنعت قلمزنی ایران بوده و هست و بیشترین‌‌تعداد کارگاه‌های صنایع دستی اصفهان را کارگاه‌های قلمزنی مس و برنج تشکیل می‌دهند و تعداد شاغلین این رشته نسبت به سایر رشته‌ها زیادتر است.
صنایع دستى این استان که جذب کننده هر مسافرى است عبارت است از:
خاتم کارى، مینا کارى ، مینیاتور، قلمزنى، پارچه هاى قلمکار، پارچه هاى زرباف و آثار خوشنویسى. البته آثار هنرى دیگرى مانند منبت کارى، کاشى سازى،گچبرى و گره چینى و مشبک نیز در آثار تاریخى و بناهاى زیباى این شهر چشم نواز هر مسافرى است.
گز اصفهان
علاوه بر صنایع دستى، شیرینى گز و پولکى اصفهان و گلاب قمصر کاشان از سوغاتى‌هاى مشهور استان اصفهان است. یکی از معروفترین سوغات اصفهان گز می‌باشد مواد اولیه این شیرینی مطبوع و مشهور که گز انگبین باشد، در اطراف این شهر به عمل می‌آید.
گز انگبین ریشه گیاهی به نام بته یا درخت گز است. ارتفاع این درخت کوهستانی حداکثر به دو متر می‌رسد و بیشتر در مناطق خوش آب و هوای بختیاری و خوانسار در دامنه کوهها به عمل می‌آید.
در اواخر تابستان محصول این درخت آماده برداشت می‌شود و دانه‌های برّاق و زرد رنگی مثل دانه ارزن از ساقه‌های این درخت بیرون می‌زند. در این هنگام صاحبان درختان گز باید محصول را، قبل از اینکه ریزش بارانهای پاییزی شروع شود، برداشت کنند.
جهت برداشت محصول، پوست دباغی شده گوسفند را زیر درختچه پهن می‌کنند. سپس با چوب سر کجی که به همین منظور تهیه شده و آن را دگنک می‌نامند، به تنه درخت ضربه می‌زنند تا دانه‌های ارزن مانند، از بدنه درخت جدا شده و داخل دباله بریزد.
این گزها ناخالص و با برگ و مواد دیگر مخلوط است که برای تمیزکردن آن از غربال آهنی که به همین منظور ساخته شده استفاده می‌شود و آن مواد ناخالص را غربال می‌کنند تا دانه‌های گز از سوراخهای غربال عبور کرده و مواد اضافی در غربال باقی بماند.
در طول سال بالغ بر ده مرتبه این کار تکرار می‌شود که هر چه بیشتر تکرار شود، نوع محصول بعدی نامرغوب می‌گردد و محصول بار اول به صورت گل و از همه مرغوب‌تر است. مواد اضافی که در غربال باقی می‌ماند هم، مصارف مختلف دارد. از جمله آن مواد، گز علفی است که در پزشکی استفاده می‌شود.
اما دانه‌های گز اصلی که در کیسه‌ها جمع‌آوری می‌شود بسیار گرانبها و ماده اصلی به شمار می‌آید. چنانچه قبل از برداشت محصول بارندگی بشود، از مرغوبیت گز خواهد کاست و اگر تعداد بارش بارانها زیاد باشد در آن سال، محصول قابل استفاده نمی‌باشد.
برای تهیه گز مرغوب نیمی از مواد مصرفی، دانه‌های گز گیاهی و نیمی دیگر شکر و مغز پسته و یا بادام و مواد دیگر استفاده می‌شود. گاهی هم بنا به سفارش متنفذین ماده‌ای به نام شیر خشت به گز اضافه می‌کردند و حتی به جای آب خالص در آن آب هندوانه می‌ریختند. این نوع گز سفارشی و مخصوص بوده که برای پادشاهان و رؤسای ممالک دیگر به عنوان سوغات فرستاده می‌شده و در بازار یافت نمی‌شد. اما گز بسیار مرغوب به علت کمبود و گرانی ماده اولیه، کمتر تهیه می‌شود.
برخی از سوغات شهر اصفهان:
خاتم، مینا، گچبری، گره چینی، قلمدان سازی، کاشیکاری، خوشنویسی، مسگری، منبت‌کاری، نقاشی، نقاشی باستانی، معرق، صحافی، سفالگری، مینیاتور، قالی بافی.
در میان شیرینی‌های اصفهان گز و پولکی اصفهان از همه معروفتر هستند؛ مهمترین غذای محلی اصفهان از نظر آنوبانینی؛ که بسیار مورد توجه مسافران و گردشگران است بریانی (بریونی) نام دارد که خوراکی گوشتی و بسیار چرب بوده و در بیشتر نقاط شهر می‌توان آن را تهیه کرد.
قلاب‌دوزى، گلدوزى، سکمه‌دوزى و ملیله‌دوزى
در اصفهان، انواع رودوزى به وسیله بانوان و دوشیزگان خانه‌دار انجام مى‌شود. در ملیله‌سازى، علاوه بر رودوزى، کار نقره‌سازى نیز انجام مى‌شود. تولید ملیله در استان اصفهان رونق فراوان دارد و نقره‌سازان اصفهان مجموعه‌هاى گردنبند، گوشواره، دستبند و سنجاق را تولید و به فروش مى‌رسانند.
مواد اولیه هنرمندانِ رودوز پارچه دست‌باف به رنگ‌هاى مختلف و نخ ابریشم است که بعضى قلاب‌دوزیِ تنها را انجام مى‌دهند و تعدادى، قلاب‌دوزى و سکمه‌دوزى یا گلدوزى و چشمه‌دوزى را توأم مى‌کنند و در نتیجه، کالاى تولید شده قیمت بیش‌ترى پیدا مى‌کند.
قلمزنی
صنعت قلمزنى در اصفهان از صنایع مشهور محلى است و اشیاءِ قلمزنى قدیمى که در اغلب منازل و مغازه‌هاى عتیقه‌فروشى یافت مى‌شود، معرف این هنر محلى اصفهان است.
سوغاتی‌های استان اصفهاناشیاءِ قلمزنى مانند سینى و گلدان و مجمعه‌هاى بزرگ مسى، برنجى، قوطى سیگار، نمکدان، قاب عکس، انواع ظروف و بشقاب به وسیلهٔ استادان این فن همه روزه در مغازه‌هاى خیابان چهارباغ و اطراف میدان نقش جهان به سیاحان داخلى و خارجى عرضه مى‌گردد.
از نظر سیاحان خارجى، محصولات فلزى بهترین هدیه‌اى است که از اصفهان خریدارى مى‌کنند.
کاشى‌سازى
قدیمى‌ترین کاشىهاى موجود اصفهان، کاشىهاى فیروز‌ه‌رنگى است که کتیبه‌هاى تاریخى تارک مناره‌هاى دورهٔ سلجوقى با آن‌ها آراسته شده است.
در سال‌هاى اخیر، کاشى‌کارى جهت تزئین ساختمان منازل، مغازه‌ها، میدان‌ها و مدارس شهر اصفهان به صورت یک سنت محلى درآمده است. در اصفهان علاوه بر کاشىهاى سادهٔ ساختمانى، کاشىهاى نقش‌‌دار مخصوص نماى خارجى بناها و مساجد به صورت هفت رنگ و معرق نیز تولید مى‌شوند و به کار مى‌روند.
هم‌چنین ظروف کاشى، گلدان و اشیاءِ مختلف دیگر با نقوش مختلف ساخته مى‌شوند که عموماً جنبهٔ صادراتى دارند. در شهرهاى مختلف استان اصفهان نیز کاشى‌سازى رایج است. ظروف آبى با نقش سیاه‌قلم شهرضا معروفیت فراوان دارند.