محمدحسن معيري ( بيوک ) متخلص به ” رهي ” فرزند مويد خلوت نوه ي معيرالممالک ( نظام الدوله ) از شاعران غزلسراي بسيار نامي معاصر است . وي در سال 1288 خورشيدي در تهران متولد شد. پس از طي تحصيلات ابتدايي و متوسطه وارد خدمات دولتي شد و مشاغل متعدد يافت در سال 1322 خورشيدي به رياست کل انتشارات و تبليغات ” وزارت پيشه و هنر ” منصوب گرديد.
رهی معیری از دوران کودکي به شعر و موسيقي و نقاشي علاقه ي فراوان داشت و در اثر ممارست در اين سه فن بهره اي به سزا يافت .در آغاز شاعري در انجمن ادبي حکيم نظامي که به مدیريت استاد وحيد دستگردي مدير مجله ارمغان تشکيل مي شد ، شرکت مي جست و يکي از اعضاء فعال و موثر آن انجمن بود .
در انجمن موسيقي ملي و انجمن فرهنگستان ايران نيز عضويت يافت و رفته رفته با چاپ و نشر غزلهاي دلنشين رهی معیری در روزنامه ها و مجله هاي کشور شهرت بسيار يافت. آثار و اشعار فکاهي و انتقادي وي نيز به امضاهاي مستعار ” زاغچه ” و ” شاپريون ” در روزنامه هاي ” بابا شمل ” و ” تهران مصور ” و غيره چاپ و انتشار يافت.
رهی معیری در سال‌های آخر عمر در برنامه گل‌های رنگارنگ رادیو، در انتخاب شعر با داوود پیرنیا همکاری داشت و پس از او نیز تا پایان زندگی آن برنامه را سرپرستی می‌کرد. رهی در همان سال‌ها سفرهایی به خارج از ایران داشت از جمله: سفر به ترکیه در سال ۱۳۳۶، سفر به اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۳۳۷ برای شرکت در جشن انقلاب کبیر، سفر به ایتالیا و فرانسه در سال ۱۳۳۸ و دو بار سفر به افغانستان، یک بار در سال ۱۳۴۱ برای شرکت در مراسم یادبود نهصدمین سال در گذشت خواجه عبدالله انصاری و دیگر در سال ۱۳۴۵. عزیمت به انگلستان در سال ۱۳۴۶ برای عمل جراحی، آخرین سفر معیری بود.
خود استاد رهی معیری در برنامه رادیویی قصه شمع چنین می گویند:من در همه انواع شعر از قبیل غزل،قصیده،مثنوی،رباعی و… آثاری دارم.نخستین ترانه را در سال 1313 بر روی آهنگ آقای بدیع زاده ساختم که به شد خزان معروف شد.
گذشته از غزل های بسیار زیبای رهی معیری که از احساسات پاک او سرچشمه گرفته،ترانه های رهی زبانزد خاص و عام است.آهنگسازانی که با رهی کار کرده اند همه از بهترین ها بوده اند. چون آنچه در کار او مهم است قدرت تلفیق و تطبیق شعر با آهنگ است که ترانه های رهی را جاودانه و ماندگار کرده است.
استاد رهی معیری ترانه های بسیار زیبایی سروده اند که از آنها می توان به کاروان،نوای نی،من از روز ازل،اشک و آه،دیدی که رسوا شد دلم،شب جدایی،لاله خونین،دیدی ای مه،راز دل،داغ جدایی و … اشاره کرد.استاد رهی با آهنگسازان بزرگی همکاری کرده اند.آهنگسازانی چون مرتضی محجوبی،روح اله خالقی،مهدی خالدی،علی تجویدی،بدیعی و… اما رهی دوستی عمیقی با استاد محجوبی داشت.چنانکه آهنگ زیبای کاروان در مایه دشتی با صدای استاد بنان حاصل این همکاری و دوستی است که نشان دهنده ارتباط عاطفی تنگاتنگ این دو استاد است.
رهی معیری در تصنيف سازي نيز مهارت خود را به خوبي نشان داد و ترانه هاي بسيار زيبا و خاطره انگيزي از او توسط خوانندگان مشهور ايران در راديو ايران پخش شد که بيش از پيش موجبات شهرت و محبوبيت او را فراهم ساخت .
مشهورترين ترانه هاي رهی معیری
-” خزان عشق ” ،
-” به کنارم بنشين ” ،
-” ديدي که رسوا شد دلم “
– ” نواي ني ” ،
-” دارم شب و روز “
– ” شب جدايي “
و چند ترانه ديگر است که در بين مردم شهرت به سزايي دارد .در سالهاي آخر عمر چند سال براي انتخاب شعر در برنامه ي” گلهاي رنگارنگ ” راديو با شادروان داوود پيرنيا همکاري داشت و در شوراي شعر راديو ايران نيز شرکت مي کرد.
رهی معیری در حالي که تا آخر عمر مجرد زيسته بود در سال 1347 خورشيدي پس از تحمل چند سال رنج بيماري در 59 سالگي زندگي را بدرود گفت.
از رهي دو مجموعه ي شعر به نام هاي” سايه ي عمر “و ” آزاده “به جاي مانده و هر دو کتاب به چاپ رسيده است .” سايه ي عمر ” مجموعه ي غزلهاي اوست که تا کنون چندين بار تجديد چاپ شده است .” آزاده ” نيز مجموعه ترانه هاي وي مي باشد .علاوه بر آن مجموعه اي از مقاله هاي ادبي او به نام” گلهاي جاويدان ” در سال 1363 خورشيدي در تهران چاپ و منتشر گرديده است.
همچنين کتاب رهاورد رهي ( مجموعه شعر رهي )نيز در سال 1375 به کوشش داريوش صبور در تهران توسط نشر زوّار به زيور چاپ آراسته شد .