کلمات توریست و توریسم اولین بار به صورت رسمی در سال 1937 توسط اتحادیه ملل استفاده شدند ولی صنعت توریسم بسیار قدیمی تر از آن است. این کلمه زمانی استفاده می شد که فردی به مدت 24 ساعت از شهر خود به خارج از کشور مسافرت می نمود. این کلمه همچنین شامل مسافرت های داخل کشور می شود و حتی می توان معنی آن را به سفرهای روزانه نیز بسط داد.
جرج سوم پادشاه بریتانیا به عنوان اولین توریست شناخته می شود ، که هرگاه بیمار می شد تعطیلات اش را در سواحل شهر ویموث می گذراند.
توریسم نیز ، مانند دیگر فعالیتهای اقتصادی زمانی پدید می آید که عناصر ضروری در کنار هم قرار گیرند و آن را پدید بیاورند. در اینجا سه عنصر وجود دارد:
درآمد متغیر یعنی پولی که صرف خرید لوازم غیر ضروری می شود.
وقت که صرف خرید شود.
سازمان دهی در قالب مسکن و تسهیلات و وسائل نقلیه
در واقع سلامت جسمانی نیز شرط است. و همچنین تمایل به سفر کردن به علاوه در بعضی کشورها محدودیت هایی در سفر کردن وجود داشته و یا دارد . به خصوص در سفر به خارج از کشور.
کلمه تور درقرن هجدهم به وسیله همگان پذیرفته شد .هنگامی که گرند تور اروپا بخشی از تربیت اشرافزاده تحصیل کرده و ثروتمند انگلیسی یا مردان با فرهنگ شد. تورهای بزرگ را به ویژه جوانانی که قصد تکمیل تحصیلاتشان را داشتند برگزار می شد. آنها به سرتاسر اروپا مسافرت کردند، بخصوص به مکان های فرهنگی و شهرهای زیبایی مثل رم ، توسکانی و آلپ .
اکثر هنرمندان شناخته شده انگلیسی قرن هجدهم در تور بزرگ شرکت کردند. همچنین معاصرین بزرگ اروپایی این هنرمندان همانند کلود لورین . معماری ، هنر و ادبیات کلاسیک همیشه تماشاچیانی را به رم ، ناپل ، فلورانس جذب کرده.
جنبش رمانتیک (مکتب رمانتیسم) (که شعرای انگلیسی ویلیام بلیک و لرد بایرون بیش از دیگران، الهام بخش آن بودند) ، مردم را به شهرهای حومه که به سبک گوتیک ساخته شده بودند، رشته کوه های آلپ ، رودخانه های خروشان تا تنگه های کوهستانی و غیره کشاند.
اشراف زادگان انگلیسی بیش از دیگران راغب به انجام تور بزرگ بودند و از هر فرصتی برای جمع آوری گنجینه های هنری از سراسر اورپا استفاده می کردند تا آنها را به مجموعه های خود اضافه کنند. تعداد گنجینه های هنری که بدین ترتیب از اروپا به انگلیس منتقل شدند غیر قابل مقایسه با سایر نقاط اروپا است و همین دلیلی است بر ثروتمند شدن مجموعه داران عمومی و خصوصی فعلی . با این وجود در آن زمان هر چند توریسم بیشتر در طبقات بالای اجتماع و مردم تحصیل کرده دیده می شد، با این وجود در اصل حرکتی فرهنگی محسوب می شد. توریست های اولیه با وجود اینکه در تو بزرگ شرکت می کردند، بیشتر مسافر بودند تا توریست.
توریسم به معنی کنونی آن تا قرن نوزدهم پیشرفتی نداشت. بیشتر سفرهای تفریحی بود که امروز شاخه وسیعی از صنعت توریسم را تشکیل می دهد.
در واقع سفر تفریحی به دلایل اجتماعی ساخته و پرداخته انگلیسی ها بود. انگلستان اولین کشور اروپایی بود که صنعتی شد. و جامعه صنعتی اولین جامعه ای بود که زمانی برای تفریح را به جمعیت در حال افزایشش عرضه کرد . نه فقط به طبقه کارگر بلکه به دارندگان دستگاه های تولیدی ، حکومت معدودی از اغنیاء و ثروتمندان، کارخانه دارها ، بازرگانان و طبقه متوسط جدید.
سفر تفریحی به عنوان شاخه ای از توریسم فرهنگی و بخشی از توریسم مرتبط با تندرستی گسترش یافت. بعضی از مسافران انگلیسی پس از مسافرت به مناطق گرم جنوب اروپا تصمیم گرفتند یا در طی فصول سرد و یا برای تمام عمر در آنجا بمانند. ولی این تنها یک پیشرفت کوچک بود.
تا قرن نوزدهم توریسم تفریحی به راستی توسعه نیافت. تا هنگامی که مردم کم کم شروع به گذراندن زمستان در آب و هوای گرم تر کردند. یا از مکان هایی مانند چشمه های آب معدنی بازدید کردند که برای سلامتی مفید هستند.مردم برای درمان بیماریهایی از نقرس گرفته تا ناراحتی های کبدی و برونشیت به این چشمه ها می رفتند.
ریشه انگلیسی این صنعت نوین در نام بسیاری از این مکان ها دیده می شود. نیس یکی از اولین و خوش ساخت ترین مناطق برای گذراندن تعطیلات است که در ریوا در فرانسه واقع شده ، گردشگاه وسیعی در امتداد خط ساحلی که تا به امروز به عنوان تفرج گاه فرشتگان شناخته شده و یا در مناطق تاریخی در قاره اروپا ، هتل های کاخ مانند خوش ساخت با این اسامی شناخته می شوند. هتل بریستون ، هتل کارلتون یا هتل مجستیک که نشانی از تسلط و نفوذ مشتریان انگلیسی است به نواحی که در سالهای اولیه ساخته شده اند. حتی ورزشهای زمستانی در واقع به عنوان ورزش تفریحی و نه روشی برای جا به جابب توسط طبقات خوش گذرات انگلیسی ابداع شدند.
این توریست های انگلیسی بودند که ورزشهای زمستانی را در روستای زرمات « والاس در سوئیس ) ابداع کردند.
تا قبل از اینکه اولین توریست ها وارد دهکده زرمات شوند، روستائیان دیدگاهشان نسبت به زمستان زمانی بود که بهترین کار ماندن در خانه و ساختن ساعت های دیوار کوب یا اشیاء مکانیکی دیگر بود! .
وزرش سازمان دهی شده بیش از راه یافتن به کشورهای دیگر در انگلستان به تکامل دست یافته بود. واژگان ورزشی شاهد این امر است : راگبی ، فوتبال و بوکس همه ورزشهای انگلیسی هستند. و حتی تنیس را در واقع یک ورزش فرانسوی است توسط یک انگلیسی تدوین شد و به صورت رسمی به اجراء در آمد. و اولین مسابقه قهرمانی تنیس را نیز انگلیسی ها در قرن 19 در ویمبلدون برگذار کردند. ورزش های زمستانی پاسخی طبیعی به طبقه خواستار تفریح بود که به دنبال سرگرمی برای سردترین فصل سال بودند.
توریسم جمعی تا زمانی که دو چیز پدید نیامده بودند توسعه نیافت.
1 . آموختن زبان هاب مختلف که به حمل و نقل تعداد زیادی مسافر در زمان کوتاه به تفرج گاه ها کمک کرد.
2. پیشرفت وضع اقتصادی که به طبع آن تعداد بیشتری از مردم از مزایای زمان تفریح و استراحت خود برخوردار شدند.
بزرگترین تحول اختراع راه آهن بود که در پنجم جولای 1841 اولین تور گروهی در تاریخ را هماهنگ کرد. بدین ترتیب یک ترن را برای گروهی از پیروان اصل منع استعمال مشروبات الکلی به صورت در بست کرایه کرد (بصورت چارتر) که از لستر به رالی (راهپیمایی) در شهر راف برو می رفتند که 20 مایل با آنجا فاصله داشت. کوک بلافاصله پتانسیل تجاری پنهان در این بخش را متوجه شد و تبدیل به اولین برگزار کننده تور شد.
بزودی دیگران نیز از وی پیروی کردند و نتیجه این شد که صنعت توریسم به سرعت در اوائل دوران سلطنت ملکه ویکتوریا توسعه یافت. در ابتدا این حرکت توسط طیقه متوسط در حال رسد حمایت شد که میتوانستند مرخصی کاری بگیرند و استطاعت مالی مسافرت رفتن را داشتند و حتی می توانستند مدت زمانی در پانسیون ها بمانند.
در هر صورت ، اعلامیه بانک تعطیلات در سال 1871 برای اولین بار حق قانونی کارگران برای رفتن به تعطیلات را تصویب کرد. حتی اگر در این زمان به آنها پولی پرداخت نمی شد.
ترکیب مسافرتهای کوتاه مدت ، تسهیلات سفری و مسافرت به این مفهوم بود که اولین تفرج گاه هایی که در انگلستان پدید آمدند شهرهای کوچک ساحلی بودند که تا سرحد امکان به شهرهای مهم و مرکزی و صنعتی در حال رشد نزدیک بودند.
مردمی که در شهرهای صنتعی شمالی زندگی می کردند می توانستند به بلک پول در لنک شایر، و اسکاربرو در « یورک شایر ) بروند. ساکنین مریلندز به وسترن – سوپر – مردر سامرست و اسکنیس در لینکولن شایر می رفتند. و ساکنین لندن نیز به ساوت اند آن-سی ، براود استرز ، برایتون ، ایست بورن و عده ای هم به مکان های کمتر شناخته شده می رفتند. ولی به مدت 1 قرن ، توریسم به صورت صنعت ملی باقی ماند. تعداد کمی از تفرج گاه ها مانند بس و هروگیت در داخل جزیره بوجود آمدند . روندی که به کمک شرکت هلندی سنتر پارکس سرعت بخشیده شد.
روند مشابهی در کشورهای دیگر نیز مشاهده شد. هر چند با سرعتی کمتر که نشان می داد انگلستان قرن نوزدهم در امر صنعتی سازی از کشورهای دیگر پیشی گرفته است. بیلی بوتلن کمپهای تعطیلات ارزان قیمتی به سبکه کلبه با تسهیلات مقرون به صرفه و آذوقه کافی ساخت که در نزدیک ساحل های زیبا قرار داشتند. شرکت های دیگر مانند پونتینس این کار را تقلید کردند ولی با افزایش تعداد تورهای دسته جمعی و رفاهی که مسافران در خانه به آن عادت کرده بودند محبوبیت آنها کاهش یافت.در آمریکا ، اولین تفرج گاه ساحلی بزرگ به سبکه اروپائی آتلانتیک سیتی،نیوجرسی بود.
در قاره اروپا، اولین تفرج گاه ها شامل اوستند ( که ساکنین بروکسل به آن جا می رفتند ) و بولونیه – سور – مر ( پا – د – کلر ) و دوویی « کالوادوس ) ( که پاریسی ها به آنجا می رفتند .
به هر صورت ، افزایش سرعت خط راه آهن به مفهوم پیشرفت صنعت آرام صنعت توریسم حتی به طور بین المللی بود. تا سال 1901 تعداد کسانی که از طریق کانال انگلیس از انگلیس به فرانسه و بلژیک می رفتند از نیم میلیون نفر در سال بود.
پدیده دیگری که به پیشرفت صنعت توریسم کمک کرد تعطیلات از پیش پرداخت شده بود . تا سال 1925 کارفرمایان بابت تعطیلات 108 میلیون کارگری که کار یدی انجام می دادند ، پول پرداخت می کردند. تا سال 1939 11 میلیون نفر به تعطیلات از پیش پرداخت شده رفتند ( 30% خانواده ها از این موقعیت استفاده کردند) .
از سال 1963 آنچه که خط راه آهن برای توریسم داخلی انجام داده بود خطوط هوایی و تورهای دسته جمعی برای توریسم بین المللی انجام دادند. امروزه ساکنین لندن به همان سادگی که 100 سال پیش به برایتون می رفتند میتوانند به بریندلی بروند.
توریسم تبدیل به صنعتی بسیار پول ساز شده ، و به سرعت در حال افزایش در کشورهای پیشرفته با سرعتی بیشتر از رشد سالیانه است. توریسم پذیری در بسیاری از کشورهای در حال توسعه با سرعت بسیاری در حال افزایش است که اغلب در این کشورها این شاخه توریسم مهم ترین فعالیت اقتصادی در GDP محلی است.
توریسم جمعی در سالهای اخیر رو به زوال و کسادی گذاشته است . کوستادل سول و بالیئارس که در دهه 1980 و 1990 میلیونها توریست را به خود جذب کرده بودند و حتی تفرج گاه های دیگر که تعداد کمتری توریست جذب کرده بودند روی به کسادی هستند. مقل کن کان .اکثریت معتقدند که این تفرج گاه ها کثیف و زشت شده اند و با وجود محبوبیتشان در گذشته دیگر از آن جلال و شکوه قدیم خبری نیست . اقتصاد توریسم جمعی در سالهای اخیر به شدت ضربه خورده است و نمونه های آن حملات بالی و کنیا است.
در سالهای اخیر انواع دیگر توریسم محبوبیت یافته است . بویژه :
اکو توریسم : توریسم طرفداران محیط زیست که اینها کمترین تاثیر منفی را بر محیط زیست دارند. مانند تورهای سافاری یا تور صحرا گردی در کنیا . تور جنگلهای انبوه مناطق گرم و پر باران در برزیل و یا حتی پارک های ملی
توریسم فرهنگی : این نوع توریسم معمولا به توریسم شهری نیز اطلاق میشود که در آن توریست ها از شهرهای تاریخی و یا جالب توجه دیدن می کنند. شهرهایی مانند لندن ، پراگ ، پاریس ، رم و یا نیویورک و غیره .
توریسم میراث فرهنگی : که در آن توریست ها از مکان های تاریخی و یا صنعتی قدیمی بازدید می کنند . مثل بازدید از کانال های قدیمی ، خطوط راه آهن و جبهه های جنگ .
توریسم تندرستی : که منظور از آن معمولا گریز از شهرها و پشت سر گذاشتن دغدغه خاطر است و رفتن به چشمه های آب گرم که خاصیت درمانی نیز دارند.