نان محلی کهگیلویه و بویراحمد

پخت نان تقریبا مشترک بین لرهای استان کهگیلویه و بویر احمد است. اسامی ابزار و تلفظ انها احیانا تفاوت دارد. در اینجا بر روستای الگن متمرکز می‌شویم پس از ترکیب آرد گندم و جو به نسبت‌های متفاوت آن را با «اُربیز»(آردبیز بیخته و با آب ترکیب کرده و هَویر(خمیر) درست میکنند
صبح زود کسی که می‌خواهد پخت نان کند بیدار می‌شود و «تاوه» را روی «سه پایه» آتش قرار میدهد، نان روی تاوه پخت می‌شود . خمیر را که معمولا آخر شب در« لَگَن» هَویرگذاشته اند و رویش را پوشانده اند معمولا وقت سحر بیدار میشوند تا نان بپزند. این کار کاملا زنانه است و معمولا سه زن و حداقل دو زن این کار را انجام میدهند
کار اصلی را زنی که به او نان پز میگویند انجام میدهد که گلوله‌های مدور خمیر(در اصطلاح محلی به این گلوله‌ها مِچَه می‌گویند) را پس از گذاشتن روی «تَوَک» با «تیر نون پز» و با مهارت خاص و بسی پیچیده‌تر از کاری که در نانوایی‌ها انجام میشود به شکل بسیار نازک و مدور در می‌آورد و روی تاوه قرار میدهند. ماندگاری این نانها طولانی و از انجایی که نازک میباشند هیچ قسمتی از نان دور ریخته نمی‌شود. بعضی از زنان روستا در کار پخت نان شهره اند یعنی هم سرعت و هم مهارت بالایی دارند دارند.
شخص دیگری با «تیر نون واری کن» نان هایی را که روی تاوه(تابِه) هستند را زیر و رو میکند تا هر دو طرف پخت شود. علاوه بر این میله اهنی نون او زن ظرفی که آب در ان هست و یک جارو که مخصوص تمیز کردن سطح تاوه است ابزار این فرد است. این کار هم مهارت خاصی میخواهد. همزمان این فرد باید هیمه‌های زیر تاوه را تنظیم کند تا حرارت به شکل یکنواخت به همه جا برود در غیر این صورت گوشه هایی از نان سوخته و ضایع میشود. این میله آهنی نوک تیزش برای افراد مبتدی موجب سوراخ کردن نان می‌شود. ایزار دیگر «نون اَو زَن» است که باید مدام به نانها رطوبت بپاشد تا نسوزند و بیش از حد خشک و شکننده نشوند. گاهی همزمان چهار نان یا بیشتر روی تاوه هست و این کار را یرای زنی که مشغول تفت نان است سخت میشود.
نانها را پس از پخت روی در «تویزه» میگذارند و سپس نانها را در ظرف بزرگی از جنس حصیر که به آن «کِفَه» می‌گویند قرار میدهند. این ظرف بر «سه پایه نون» ای به ارتفاع یک و نیم متر قرار دارد تا از دسترس مرغ و دام و یا موش و … در امان باشد.
زن خانه هز روز به اندازه مصرف مقداری نان را در سفره گذاشته و با «نون اَوزَن» به انها آب پاشانده تا منعطف و نرم شود و آنها را دسته بندی می‌کند(هر دو نان یک بسته) و در کِفَه کوچکتری می‌گذارد.