ششمین نشست کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران که برابر دستورجلسه خود قرار بود وضعیت کنونی تولید نان صنعتی در کشور را مورد بررسی قرار دهد، علاوه بر موضوع اصلی وارد مساله مهم سلامت نان نیز شد. مساله‌ای که با هشدار نماینده سازمان استاندارد در مورد استفاده از افزودنی‌های غیرمجاز به خمیر نان سنتی و ماشین‌های پخت غیراستاندارد آغاز شد و با تایید دیگر اعضا در مورد پایین بودن میزان سلامت نان مصرفی مردم همراه شد. در این نشست حاضران که خود از فعالان عرصه تولید آرد و نان صنعتی و نهادهای نظارتی دولتی بودند، کمیته‌ای برای پیگیری مسایل مرتبط با این تولید نان سنتی و صنعتی شکل گرفت تا همواره مشکلات موجود در این حوزه را پیگیری و برای حل آن راهکار ارائه دهد.
مساله وجود بلانکیت در نان سنتی که از سوی مشاور رییس سازمان استاندارد اعلام شد قرار است مورد پیگیری سازمان غذا و دارو قرار بگیرد.
در ابتدای این نشست کاوه زرگران به اختلافی که روی تعیین قیمت شیر بین دامداران و صنایع لبنی وجود دارد، اشاره و عنوان کرد که اکنون نمایندگان این دو صنعت با حضور نمایندگان دولت در حال بحث و بررسی برای به نتیجه رساندن این مساله هستند. به گفته رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران قیمت تعیین شده برای شیر هر کیلو ۱۴۴۰ تومان از سوی دامداران است که این قیمت مورد پذیرش صنایع لبنی قرار نگرفته است.
زرگران هم‌چنین گریزی به توصیه‌های رسول دیناروند، معاون وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو در مورد استفاده از شیر پاستوریزه زد و اعلام کرد که دیناروند با هشدار نسبت به بروز بیماری تب مالت، توصیه کرده است که مردم حتماً شیر پاستوریزه مصرف کنند.
او پس از این سخنان به دستور جلسه ششمین نشست کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی پرداخت که بحث و تبادل‌نظر در مورد سلامت نان بود. زرگران با بیان این که ۴۳ درصد کالری خانوار شهری و ۵۶ درصد کالری خانوار روستایی کشور از نان تأمین می‌شود گفت: «در حال حاضر در شهر تهران هشت هزار واحد تولید نان وجود دارد. اما تردیدهای فراوانی در مورد سلامت نان وجود دارد که کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران امیدوار است بتواند با پرداختن به این مساله گامی در جهت سالم‌سازی بیشتر و فزایش کیفیت نان به عنوان قوت لایموت مردم بردارد.» او عنوان کرد که در این مبحث پرداختن به نان صنعتی و مجموعه قوانینی که در سال‌های ۷۹، ۸۰ و ۸۶ در این مورد تصویب شده نیز ضروری است.
به جای واحد تولید نان، برج و مرکز تجاری ساختند
مهدی خان‌محمدی که به عنوان مدیرعامل گروه تولیدی نان سحر و یکی از فعالان حوزه تولید نان صنعتی کشور در این نشست حضور داشت، سخنان خود را با سوءاستفاده‌ای که از قانون مصوب بودجه در سال‌های ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ صورت گرفته آغاز کرد. خان‌محمدی گفت: «برابر این قانون قرار بود به واحدهای نان صنعتی که ظرفیت تولید پنج تن نان در روز را داشته باشند در مناطق مختلف شهر تهران زمین واگذار کنند. اما از میان تمام کسانی که برای این کار زمین در اختیار گرفتند تنها سه واحد وارد تولید نان صنعتی شدند و بقیه از این زمین استفاده‌های دیگری کردند. مدیرعامل گروه صنعتی سحر افزود: «زمین‌هایی که قرار بود در آن واحد نان صنعتی تاسیس شود تبدیل به مرکز تجاری، مرکز خرید و یا مجتمع مسکونی در شهرآرا، آریاشهر، مینی‌سیتی، نیاوران و … شد.»
خان‌محمدی در ادامه با اشاره به روند طولانی کار روی تدوین آیین‌نامه برای قانون مصوب سال ۱۳۸۶ از عدم‌اجرایی شدن آن به خاطر سلیقه شخصی یک نفر انتقاد کرد. او گفت: «وقتی این قانون در سال ۱۳۸۶ تصویب شد ما یکسال روی تدوین آیین‌نامه آن کار کردیم و در نهایت قرار شد هر چهار تا پنج نانوایی در تهران یک واحد صنعتی احداث کنند و از نانوایی‌های خود به عنوان فروشگاه این محصولات استفاده کنند. برای این کار نیز ۱۰ درصد سرمایه را باید خودشان تامین می‌کردند و ۹۰ درصد بقیه از طریق سیستم بانکی تامین می‌شد.» خان‌محمدی افزود: «این قانون در شرکت بازرگانی دولتی ایران متوقف و زمین‌گیر شد در حالی که ۱۰۰۰ میلیارد تومان بودجه ریالی سالانه و ۵۰۰ میلیون دلار بودجه ارزی سالانه برای این اجرا در نظر گرفته شده بود. اکنون بخش خصوصی باید از دولت یازدهم پیگیر باشد که تکلیف آن زمین‌هایی که برای احداث کارخانه نان صنعتی اختصاص داده شد و بودجه‌ای که برابر قانون سال ۸۶ برای تولید واحدهای ۲۰ تنی تخصیص یافت از کجا سر در آورده است.»
مهدی خان‌محمدی تاکید کرد که کمیسیون کشاورزی، آب و صناع غذایی اتاق تهران به عنوان نماینده بخش خصوصی باید به جد پیگیر این مساله باشد.
پس از این سخنان کاوه زرگران نیز توضیح داد که با کمک بند یک تبصره پنج قانون بودجه سال ۱۳۸۰ حدود ۳۰۰ واحد تولید نان صنعتی با ظرفیت ۴۰۰هزار تن در کشور ایجاد شد که تنها ۵۰ واحد موفق به تداوم کار شدند و بقیه خیلی زود به کار خود خاتمه دادند. رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران گفت: «در طرح تفصیلی شهر تهران در هر منطقه، زمینی برای احداث کارخانه نان صنعتی اختصاص داده شده است که متاسفانه بسیاری از این زمین‌ها بعد از واگذاری دچار تغییر کاربری شده‌اند.» او افزود: «مطابق بند «ی» تبصره ۵ قانون بودجه سال ۱۳۸۰ نباید به این زمین‌ها اجازه تغییر کاربری داده شود و هر زمینی که برای اجرای کاری غیر از احداث واحد نان صنعتی مورد استفاده قرار گرفته باشد بازپس گرفته شود.»
رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران هم‌چنین به قانون سال ۱۳۸۶ اشاره کرد که با اجرای آن ۲۴ واحد تولید نان صنعتی با جانمایی نادرست احداث شد که از این بین تنها یک یا دو کارخانه آن هم با ظرفیت بسیار پایین به کار خود ادامه می‌دهند. کاوه زرگران گفت: «اجرای بد این قانون از سوی شرکت بازرگانی دولتی باعث هدررفت سالانه یک هزار میلیارد تومان سرمایه شد.» به گفته زرگران برابر این قانون به واحدهایی با تولید روزانه ۲۰ تن نان صنعتی تسهیلات پرداخت شد بدون این که بازار مصرف این واحدها دیده شود. او توضیح داد که یک کارخانه در آمل با صرف هزینه ۱۵ میلیون یورویی خط تولیدی ۲۰ تنی از اروپا وارد و راه‌اندازی کرد اما به دلیل نبود بازار مصرف، این خط پنج سال بدون تولید مانده است و با دستگاه‌های معمولی و سنتی روزانه ۷۰۰ تا ۸۰۰ کیلو نان صنعتی تولید می‌کند.
کاوه زرگران در پایان این بخش از سخنان خود گفت: «در حالی که قرار بود تا پایان سال ۱۳۹۴ حدود ۴۰ درصد از نان مصرفی مردم در کشور از نان صنعتی تامین شود، تا امروز سهم نان صنعتی از کل نان مصرفی کشور کمتر از ۲ درصد است.
بلانکیت سرطان‌زا در نان سنتی
غلامرضا قاسم‌پور سخنانش را با این گزاره آغاز کرد که نان در ایران گران و بی‌کیفیت است. مشاور رئیس سازمان استاندارد با اشاره به هزینه‌ای که در دولت برای اختصاص یارانه به نان خرج می‌شود هزینه تمام شده نان را بالا و محصول نهایی را بی‌کیفیت خواند. قاسم‌پور با بیان این که بیش از ۹۰ درصد نان مصرفی مردم را چهار گروه نان لواش، تافتون، سنگک و بربری تشکیل می‌دهد گفت: «در نان سنتی مصرفی مردم، بلانکیت مشاهده شده که ماده‌ای خطرناک و سرطان‌زاست.»
این کارشناس سازمان استاندارد اعلام کرد که ماده بلانکیت برای سفید شدن نان و نرم کردن بافت آن به کار می‌رود و در دو نوع چینی با قیمت ۸۵۰۰ تومان و آلمانی با قیمت ۹۵۰۰ تومان در بازار موجود است. قاسم‌پور افزود: «در حال حاضر جوش شیرین و بلانکیت با هم در رقابت برای ناسالم کردن نان هستند. از طرفی نمکی که در نانوایی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد نمک تصفیه نشده و ناخالص است.» او غیراستاندارد بودن ماشین‌های پخت نان را معضل دیگری عنوان کرد که باعث وورد عناصر ناسالم به نان در حین پخت می‌شود. قاسم‌پور با اشاره به یارانه‌ای که دولت به سوخت نانوایی‌ها می‌دهد گفت: «محاسبه شده است که اگر دولت خودش ماشین استاندارد و سالم برای پخت نان را بخرد و رایگان به نانوایی‌ها بدهد مقرون به صرفه‌تر از پرداخت یارانه سوخت به ماشین‌های پخت غیراستاندارد است.»
غلامرضا قاسم‌پور با بیان این که سازمان استاندارد متولی تدوین و نگارش استانداردهاست و کنترل پایبندی واحدهای صنفی از جمله نانوایی‌ها به این استانداردها جزو وظایف بهداشت محیط است گفت: «در تمام دنیا همه مشاغل سالانه یکبار برای تمدید پروانه کار خود ملزم به گذراندن دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت هستند اما ما برای نانوایان هیچ‌گونه آموزشی نداریم. به همین دلیل است که یک فرد آگاه و سودجو به راحتی می‌تواند آنها را به استفاده از بلانکیت ترغیب کند.» مشاور رئیس سازمان استاندارد افزود: «بلانکیت یک ماده صنعتی است و مشخص است که خود نانواها و افراد عادی جامعه این ماده و کاربردهایش را نمی‌دانند. لذا حتماً این ماده از طریق فردی آگاه که ممکن است از طریق فروش این ماده سود می‌برد به نانوایی‌ها معرفی شده است. ضمن این که بلانکیت در داخل کشور تولید نمی‌شود و برای مصارف صنعتی نیز از خارج از کشور وارد می‌شود.»
او در پایان سخنان خود عنوان کرد که راه‌های بهتر و سالم‌تری پیش روی نانوایان برای نرم کردن بافت نان وجود دارد از جمله افزودن مقداری ویتامین C یا استفاده از مقداری پودر کیوی که می‌تواند مشکل خمیر را حل کند. او هم‌چنین عنوان کرد که برخی نان‌های صنعتی نیز افزودنی‌هایی دارند که نمی‌تواند مجاز باشد چون گاهاً دیده شده است که یک نان صنعتی بعد از گذشت یک تا دو ماه از تاریخ تولیدش کپک نمی‌زد و این اتفاق غیرممکن است مگر این که افزودنی‌ها و نگهدارنده‌هایی به نان اضافه شده باشد که قطعاً غیرمجاز است.
زهره پوراحمدی، کارشناس فرآورده‌های آردی، شیرینی و شکلات سازمان غذا و دارو، عنوان کرد که گزارشی از وجود بلانکیت در آرد کارخانجات کشور به این سازمان نرسیده است. پوراحمدی با اشاره به غنی‌سازی آرد با آهن و اسید فولیک، که یک تجربه بین‌المللی است، گفت: «غنی‌سازی آرد باعث شده است تا کم‌خونی ناشی از فقر آهن حداقل ۱۰ تا ۱۵ درصد در کشور کاهش یابد که دستاورد خوبی به حساب می‌آید اما این فرآیند منجر به مثبت شدن بلانکیت در آرد نمی‌شود و اگر سازمان استاندارد معتقد به وجود این ماده در آردهای خبازی است افزودن آن در جایی غیر از کارخانه صورت گرفته است.» این کارشناس سازمان غذا و دارو اعلام کرد که مسوولیت نان سنتی با این سازمان نیست اما با این حال طرحی توط کارشناسان این سازمان برای ارتقا سلامت نان سنتی تدوین شده است.
کنترل ۷۲ هزار نانوایی بسیار سخت است
در ادامه این نشست، مدیرکل نظارت بر فرآورده‌های غذایی، آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو نیز تایید کرد که آردهای صنعتی فاقد بلانکیت هستند و افزودن این ماده به آرد در مرحله‌ای بعد از کارخانه و احتمالاً در خود نانوایی‌های انجام می‌گیرد. سید هدایت حسین با اعلام این که ۷۲ هزار واحد تولید نان سنتی در کشور وجود دارد گفت: «این تعداد بالای واحدهای تولید نان سنتی دسترسی مردم به نان را تسهیل اما نظارت و کنترل را برای سازمان‌های نظارتی سخت کرده است.»
حسینی نیز با تایید لزوم آموزش برای نانوایان عنوان کرد که باید مشوق‌هایی برای واحدهایی که نان سالم تولید می‌کنند در نظر گرفته شود و از طرفی به مصرف‌کننده نیز اعلام شود که کالاهای با ریسک بالا که دارای چربی، نمک و شکر فراوان دارند هزینه‌های بیشتری برای آنها در برخواهد داشت.
چه باید کرد؟
مهدی خان‌محمدی در راستای آموزش فعالان صنعت نان به این مساله اشاره کرد که تاکنون ۱۷۶۰ نفر از افرادی که در واحدهای تولید نان صنعتی کوچک و بزرگ مشغول به کار هستد تحت آموزش قرار گرفته‌اند. مدیرعامل گروه صنعتی نان سحر با عنوان این که کیفیت نان‌های حجیم و نیمه‌حجیم در کشور بهبود یافته است عنوان کرد که کارگاه‌های نان صنعتی اغلب از ماشین‌آلات استاندارد استفاده می‌کنند و برای رعایت مسایل بهداشتی نیز به کارکنان واحدها آموزش‌هایی داده می‌شود.
محمدرضا مرتضوی سخنان خود را با لزوم برخورد شفاف و روشن با واحدهای متخلف آغاز کرد. رئیس کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران استفاده از بلانکیت یا همان جوهرقند را یک نگرانی و دغدغه مهم توصیف کرد و گفت: «زمانی که آرد غنی می‌شود، تولید نان لواش و تافتون برای نانوایی‌ها سخت می‌شود و این تولیدکنندگان از موادی برای نرم کردن آرد استفاده می‌کنند که در این زمینه باید حتماً نظارت و آموزش توأم وجود داشته باشد.» رئیس انجمن آردسازان با اشاره به سخت‌گیری‌هایی که در مورد کارخانجات آرد صورت گرفته است گفت: «کارخانجات آرد ملزم شده‌اند همه آزمایشگاه داشته باشند و کیفیت آرد خود را آزمایش کنند. ما نیز با هر تخلفی برخورد می‌کنیم اما سازمان‌های نظارتی نتوانسته‌اند روی عملکرد ۷۲ هزار واحد تولید نان سنتی نظارت داشته باشند.»
مرتضوی افزود: «همان‌طور که سازمان‌های نظارتی موفق نشدند با استفاده از جوش شیرین در نان برخورد کنند، این مساله به رعایت سایر مسایل بهداشتی نیز از جمله بلانکیت سرایت کرده است. متاسفانه نانوایی‌های از این تکثر و تعداد بالا استفاده می‌کنند و اقداماتی انجام می‌دهند که سلامت نان را از بین می‌برد اما برخوردی صورت نمی‌گیرد.» رئیس کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران خواستار کنترل و نظارت جدی روی عملکرد تولیدکنندگان نان سنتی شد و گفت: «سازمان‌های نظارتی باید نانوایی‌ها را ملزم به استفاده از ماشین پخت استاندارد بکنند و جلوی استفاده از بلانکیت و جوش شیرین را بگیرند.» او هم‌چنین عنوان کرد که لازم است به نانواها راه‌حل‌های جایگزینی مثل استفاده کیوی برای نرم کردن بافت نان آموزش داده شود.
در انتهای این نشست حاضران با تاکید بر لزوم ارتقا سلامت نان، آموزش نانوایان سنتی، تغییر ماشین‌های پخت نانوایی‌ها و افزایش سهم نان‌های صنعتی در نان مصرفی مردم، کمیته‌ای برای پیگیری این مسایل تشکیل دادند. برابر تصمیم‌گیری‌ها در کمیته نان کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران، سیده هدایت حسینی، غلامرضا قاسم‌پور، اصغر فغفوری نماینده وزارت صنعت، معدن و تجارت، علیرضا نادرنیا و کاوه زرگران حضور خواهند داشتند که مسایل مربوط به این حوزه را مانند مصوبات قانونی گذشته، سرنوشت زمین‌های واگذار شده برای احداث واحد تولید نان صنعتی، تغییر ماشین‌های پخت، استفاده از جوش شیرین و بلانکیت در نانوایی‌ها، آموزش نانوایان سنتی و … را پیگیری خواهند کرد.