پول به عنوان یکی از مهمترین اختراعات تاثیرگذار بر زندگی
همواره مورد علاقه نظریه پردازان در علوم مختلف بوده است. امروز به همت محققان،
تحقیقاتی درخور توجه در زمینه پول صورت پذیرفته است. یکی از رویکردهای این توجه به
موضوع پول، پرداختن به «روانشناسی پول» است. دانشی میان رشته ای که در مرز بین کسب
و کار و روانشناسی به مطالعه می پردازد.
روانشناسی پول و بیماری روانی مربوط به پول
در این مجال کوتاه نظری کوتاه به برخی از ابعاد
روانشناسی پول خواهیم داشت. همانطور که اشاره شد یکی از موضوعات مورد علاقه در
این حوزه، بیماری های روانی مربوط به پول است. یکی از تست های رایج در این بخش تست
MBBS است. در این تست که از سال 1984 با 11 هزار تحقیق میدانی استحکام علمی خود را
حفظ کرده است، یکی از مراجع اصلی برای شناخت بیماری های روانی مربوط به پول است.
در این تست شش بیماری روانی درخصوص پول مورد آزمایش قرار می گیرند. وسواس پولی،
تمایل به نگهداری پول، پول همیشه کم است، پول به عنوان منشأ قدرت، دیدگاه
امنیتی به پول و نهایتا پول تابع تلاش و توانایی از جمله موضوعاتی است که فرد با
انجام این تست می تواند در مورد نگرش خود به پول آنها را دریابد.
به هر شش عامل 10 سوال اختصاص داده شده است. کسب نمره بین 35 تا 70 وضعیت نرمال و
در غیر این صورت حکایت از نوعی بیماری روانی نسبت به پول دارد.
روانشناسی پول و تفاوت های زنان و مردان
یکی دیگر از موضوعاتی که در روانشناسی پول به آن
پرداخته می شود تفاوت دیدگاه زنان و مردان نسبت به پول است.
روانشناسی پول و هدیه
موضوع دیگر و مرتبط با مسئله روانشناسی پول مسائل مربوط به هدیه است. جالب است
بدانیم میزان هدیه دادن یکی از شاخص شناسایی جوامع مدرن از سنتی است. میزان هدیه در
جوامع سنتی بسیار بالاتر از جوامع مدرن است چرا که در این جوامع هدیه هنوز
کارکردهای خود را از دست نداده است.
در جهان امروز پنج درصد درآمد خانواده ها در جهان صرف خرید هدیه می شود. در این
میان زنان پنج برابر مردان هدیه می دهند اما ارزش هدایای مردان و زنان برابر است.
نکته آن است که زنان برای ایجاد روابط بهتر هدیه می دهند و مردان برای اثبات یا
نشان دادن موقعیت خود.
روانشناسی پول و پس انداز
میزان پس انداز از منظر روانشناسی پول از طریق فرمول زیر محاسبه می شود.
پس انداز = توانایی + تمایل
در این فرمول توانایی تابع افزایش درآمد است. تمایل یا خواست فرد تابع هراس از
آینده نامطمئن، ذهنیت و نیاز به حجم زیاد پول در آینده برای خریدهای کلان تر مانند
خانه است. به طور معمول چهار مکانیزم پس انداز در انسان ها قابل شناسایی است. فروش
دارایی ها، کاهش هزینه، کار بیشتر و قرض گرفتن.
این نمودار که حاصل تحقیقات در کشورهای مختلف جهان است نشان می دهد انسان ها رفتار
قرض خود را در طول زندگی زیاد تغییر نمی دهند اما با افزایش سن بیشتر به کاهش هزینه
ها اقدام می کنند. این امر درخصوص کار بیشتر نمود بیشتری دارد.
یعنی افراد کار بیشتر را یکی از راه های افزایش قدرت پس انداز می دانند اما فروش
دارایی در افراد کم سن و سال یکی از راهکارهای دست یافتن به حجم خاصی از پول است
اما در بزرگسالان این روند به شدت کاهش می یابد.
روانشناسی پول و حساب های ذهنی
یکی از جالب ترین مسائل دیگر مربوط به روانشاسی پول، مفهوم حساب های ذهنی است. برای
پرداختن به این موضوع به این مثال توجه کنید. فرض کنید شبی به همراه چند نفر از
دوستان راهی تماشای فیلم در سینما می شوید. وقتی بلیت را می خرید بر اثر شلوغی قبل
از ورود سینما بلیت ها را گم می کنید. احتمال اینکه برگردید و دوباره بلیت بخرید
چقدر است؟
حالا فرض کنید همین مبلغ بلیت را در راه سینما گم کنید. آیا باز بلیت می خرید یا
منصرف شده و به خانه برمی گردید؟ تحقیقات نشان می دهد 48 درصد کسانی که بلیت را گم
می کنند دوباره بلیت می خرند و فیلم را می بینند. در حالی که 85 درصد کسانی که پول
را گم می کنند بلیت گرفته و به سینما می روند. این مثال نشان دهنده آن است که انسان
ها در ذهن خود ترازنامه ای دارند که سرفصل های مشخصی دارد.
به عنوان مثال فردی که بلیت را گم می کند برای دیدن فیلم دو بار سرفصل تفریح را
بدهکار می کند اما کسی که پول را گم می کند آن را از سرفصل اشیای گم شده برمی دارد.
همین تئوری است که برخی تئوری های اقتصادی در مورد انسان را با اشکال مواجه می کند.
در حالی که پولی که از دست می رود میزان مشخص و ثابتی است.
نکته پایانی در این خصوص آن است که انسان ها باید بدانند چند وقت یک بار حساب ذهنی
خود را می بندند. می دانستید چرا روزهای بارانی اینقدر مسافر در خیابان ها می ماند؟
به دلیل آنکه به علت بارانی بودن رانندگان تاکسی کرایه بیشتری می گیرند و زودتر از
معمول حساب درآمد را در ذهن شان می بندند و بدین ترتیب بقیه روز را در خانه می
گذرانند.
این در حالی است که انسان های موفق هر 10 تا 15 سال حساب ذهنی خود را می بندند.
روانشناسی پول یکی از دانش هایی است که می تواند به ما در مدیریت باور و نگرش های
مان در مورد پول به عنوان تاثیرگذارترین منبع در اختیارمان کمک کند. از سوی دیگر
این دانش به کارآفرینان کمک می کند تا با شناخت بهتر آن بتوانند با چالش های مالی
که ریشه های روانشناختی دارند بهتر مواجه شده و آنها را مدیریت کنند.
مطلب برگرفته از سمیناری است با عنوان «روانشناسی پول»
که توسط دکتر شعبانعلی ارائه شد.