دکتر از لاتین (doctus یا docere به معنای آموخته یا تعلیم دادن) بالا ترین مدرک و درجه علمی دانشگاهی (آکادمیکی) است و طبق قوانین ثبت احوال برخی کشورها، بخصوص در دنیای غرب لقب رسمی شمرده می‌شود. این لقب پس از نوشتن رساله دکترا (که پیوسته در رابطه با موضوعی کاملاً نو در جهان باید باشد) و دفاع از رساله دکترا در برابر هیئت آزمون به افراد حقیقی اعطاء می‌شود و دارنده این درجه می‌تواند آنرا به شکل رسمی در شناسنامه خود ثبت کند (ر. ک. قوانین بومی).
مدرک دکترا عموماً پیش شرط کسب مقام استادی یا پروفسوری در دانشگاه‌ها محسوب می‌شود. در ضمن که عنوان پروفسور به معنی آموزگار یا مُدرس لقب نیست بلکه نام شغل محسوب می‌شود.
اولین مدرک دکترا در دانشگاه بولونیای ایتالیا، قدیمی ترین دانشگاه اروپا، به سال ۱۲۱۹ میلادی اعطاء شده است.
دکترای افتخاری
نوع افتخاری دکترا که شخصیت جایزه ای داراست، بدون هیچگونه پیش شرط تحصیلاتی یا نوشتن رساله، از طرف دانشگاه‌ها به خاطر زحمات، پشتکار و غیره به اشخاص “نمونه” اعطاء می‌گردد. افتخاری بودن دکترا می‌بایستی در مدارک، امضاء و شناسه‌های دیگر دقیقاً مشخص کرد. در این رابطه اغلب از مخفف .Dr. h. c استفاده می‌شود (Dr. honoris causa). مشخص نکردن دکترای افتخاری طبق قوانین مدنی هر کشوری جرم محسوب می‌شود.
عدم سوء پیشینه
در قوانین مدنی یا دانشگاهی بسیاری کشورها آمده که مدرک دکترا در صورت ارتکاب جرم و سوء پیشینه دار شدن شخص، بوسیله هیئت ویژه دانشگاه مربوطه پس گرفته و بی اعتبار اعلام می‌شود.
خرید و فروش مدرک دکترا
عنوان دکتر در سراسر جهان بین مردم از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار است. به این خاطر بسیاری سازمانهای شبه آکادمیکی ولی در حقیقت تجاری و یا دانشگاه‌های گمنام و برخی غیر رسمی در برابر مبلغ معینی مدرک دکترا صادر می‌کنند. موسسه آمریکایی Miami Life Development Church و، و، و تعدادی از صدها سازمان فروشنده مدارک دکترای فاقد ارزش هستند که در برابر مبلغ ناچیزی در حد ۱۰۰ الی ۲۵۰ دلار مدرک دکترا می‌فروشند. اینگونه مدارک در چند کشور انگشت شمار جعلی محسوب نمی‌شوند ولی در ایران و اکثر کشورهای اروپایی از دید قانون ممنوع بوده، جعلی محسوب می‌شوند و دارنده تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد.
امروزه حتی در سایت حراجی ئی‌بی نیز مدارک “دکترا” حراج می‌شوند که مطلقاً فاقد هرگونه ارزشی هستند.
لغو مدارک دکترایی که با رساله‌های جعلی و زیر پا گذاشتن حقوق مؤلف‌ها کسب شده‌اند
امروزه بررسی و ارزیابی رساله‌های دکترای اشخاص نامدار در بسیاری کشورها ی غربی رایج شده. به عنوان مثال در چند سال گذشته تارنمای آلمانی “ورونی پلاگ” صدها رساله دکترای دولت مردان و زنان، بزرگان علمی، فرهنگی و اقتصادی آلمان را مورد کاوش و ارزیابی قرار داده و در نتیجه در تعداد قابل توجهی از آنها موارد غیر قانونی سنگین کشف کرده که عامل بی اعتبار اعلام شدن این مدارک توسط دانشگاه مربوطه گشته. مردم اروپا اینگونه مدارک دکترا را به تمسخر “ctrl c, ctrl v” (کاپی/پست) می‌نامند. وزیر دفاع سابق آلمان “Karl-Theodor zu Guttenberg”، نماینده مجلس آلمان “بیژن جیرسرایی”، وزیر فرهنگ سابق آلمان “Annette Schavan” از این قبیل هستند.
ابهام زدایی
کلمه‌های دکتُر و دکترین با اینکه ریشه بسیار دور و مشترک در زبان لاتین دارا هستند، در معنای علمی و مصرفی در زبان هیج ربطی با یکدیگر ندارند.