دانشگاه هاروارد (Harvard University) یک دانشگاه خصوصی در شهر کمبریج ایالت ماساچوست در ایالات متحده آمریکا است. هاروارد در سال ۱۶۳۶ توسط هیأت قانون‌گذاران «مهاجرنشین (کولونی) خلیج ماساچوست» ساخته شد. این دانشگاه اولین موسسه آموزش عالی در کشور آمریکا و همچنین اولین بنیاد در آمریکای شمالی به شمار می رود. نام آن در ابتدا «دانشکده نو» یا «دانشکده در شهرک نو» بود که بعدها در ۱۳ مارچ ۱۶۳۹ کشیشی به نام «جان هاروارد» ۴۰۰ جلد کتاب به کتابخانه‌ی این دانشگاه و همچینین مبلغ ۷۷۹ پوند به این دانشگاه کمک نمود و از این رو نام «هاروارد» بر این دانشگاه ماندگار گردید.
به گزارش پایگاه خبری «تازه»، دانشگاه هاروارد همیشه بالاترین رتبه‌های دانشگاه‌ها را در سطح جهان داشته و یکی از قدرتمندترین موسسه‌های مالی غیرانتفاعی می‌باشد. در حال حاضر هزینه ی تحصیل در این دانشگاه سالیانه 35 هزار دلار می باشد. همچنین طبق براوردهای موسسات مالی آمریکا، پشتوانه مالی این دانشگاه به بیش از 28.8 میلیارد دلار می رسد.
تاریخچه تاسیس و سیر تحول
در سال ۱۶۳۸ جان هاروارد یکی از وزیران پیوریتان (نام گروهی از دینداران انگلیسی در سده‌های شانزدهم و هفدهم میلادی بود که پشتیبان سرگی در پرستش و تعالیم دینی بودند. پیوریتن‌ها بر این باور بودند که حال که خدا گروهی را فرادست گروه دیگر گذارده پس این فرودستی باید در جامعه رعایت شود و فرودستان فرمان‌بردار فرادستان باشند. با کوچ گسترده پیروان این مکتب پای این کیش به آمریکا هم باز شد. در ضمن پیوریتان‌ها به عنوان «اصولگراهای رادیکال» و یا «مسیحیان صهیونیست» در مسیحیت معروف هستند.) و وزیر امور داخلی آمریکا که استاد یکی از شعبه‌های دانشگاه کمبریج بود در هنگام مرگ، نیمی از سرمایه و املاک خود را که ۷۸۰ پوند بود با چهارصد جلد کتاب به‌کالج بخشید و کالج مزبور در سال ۱۶۳۹ به‌افتخار این مرد، هاروارد نامیده شد. تاریخچه هاروارد در حقیقت از سال ۱۶۴۰ آغاز می‌شود. نخستین جشن دانش‌آموختگان دانشگاه هاروارد در سال ۱۶۴۲ برگزار شد. بر سردر این دانشگاه لوحه‌ای نصب شده که متن آن چنین است:
«چون خداوند به‌سلامت ما را به‌سرزمین نیوانگلند رسانید، به یاری او خانه‌های خود را ساختیم و برای ادامه زندگانی خود وسایلی برانگیختیم و مکان‌های مناسبی برای پرستش پروردگار پی‌افکندیم و به تشکیل یک دولت غیرنظامی همت گماشتیم. اما آرزوی بزرگی را که در قلب خود می‌پروراندیم و در پی تحقق آن روزشماری می‌کردیم، آموزش و پرورش بود که سعادت جاودانه در پی داشت. ما نمی‌خواستیم که دیو بی‌سوادی در کلیساها بجای ماند و کشیشان ما در تاریکی نادانی به‌سر برند.»
در سال ۱۷۸۰ کالج هاروارد به دانشگاه هاروارد تغییر یافت. نخستین مدیران و رهبران کالج طبعاً کلیسا بود، اما در پی تغییراتی که در ترکیب هیئت ناظران دانشگاه پدیدار شد، دانشگاه هاروارد از زیر کنترل روحانیت و سرانجام از قید سیاست‌مداران دولتی رهایی یافت. از سال ۱۸۶۵ هیئت مدیره دانشگاه از بین دانش‌آموختگان پیشین آن برگزیده شدند و کنترل دانشگاه را به طور کامل به‌عهده گرفت.
در نیمه دوم قرن هفدهم میلادی هنگامی که اتحاد میان پیوریتان‌ها از نظر سیاست ومذهب عملی شد، بار دیگر عقاید روحانیون انجیلی در عقاید مذهبی دانشگاه مشکلات متعددی پدید آورد. افراد محافظه‌کار بار دیگر در هیئت ناظران رخنه کردند. تاریخ این کالج از سال ۱۶۷۳ تا ۱۷۲۸ بسیار پرآشوب بود، یکی از عوامل مهم این ناآرامی‌ها، تأسیس دانشگاه ییل به وسیله محافظه کاران نیوانگلند بود که به‌دنبال ناکامی‌های خود در اداره دانشگاه هاروارد، اقدام به بنای این دانشگاه نمودند.
دگردیسی
نخستین رئیس هیئت مدیره دانشگاه هاروارد در سال ۱۷۹۲ انتخاب و در سال ۱۸۰۵ کرسی دانشکده الهیات این دانشگاه، به‌استادی مؤمن و موحد واگذار شد. سرانجام در سال ۱۸۴۳، هیئت ناظران دانشگاه، به‌ریاست یک روحانی و مرکب از اشخاص شایسته آغاز به‌کار کرد. عبادت و نمازگذاری که تا آن زمان در دانشگاه هاروارد اجباری بود، در سال ۱۸۸۶ از صحنه دانشگاه برچیده شد. پیرو این تغییر و تحول، روند تشکیلاتی و اداری دانشگاه هاروارد از مسیر عقیدتی و سیاسی بنیان‌گذارانش خارج شد. امروزه دانشگاه هاروارد و دانش‌آموختگان آن در ارتباط و همبستگی کامل با پیشرفت‌های فکری مردم ایالات متحده آمریکا قرار دارد.
در زمینه علوم و ادبیات و فلسفه چهره‌های شناخته شده‌ای از این دانشگاه دانش‌آموخته شده‌اند که امروزه از مشاهیر جهان محسوب می‌شوند. فارغ التحصیلان این دانشگاه تاکنون موفق به کسب 41 جایزه نوبل در رشته های گوناگون شده اند و 7 رئیس جمهور امریکا (جان آدامس، جان کوینسی آدامس، رادرفورد بی. هیس، تئودور روزولت، فرانکلین دی. روزولت، جان اف. کندی و باراک اوباما) از جمله فارغ التحصیلان هاروارد می باشند.
این دانشگاه هم اکنون دارای 19.000 دانشجو، 13.000 کارمند و حدود 2400 عضو هیات علمی بوده و رئیس فعلی آن نیز «پروفسور درو گیپلین فاوست» است. همچنین این دانشگاه یک روزنامه به نام «هاروارد کریسمون» نیز دارد. اما یکی از هیجان انگیزترین بخش های این دانشگاه، کتابخانه عظیم آن است. ظرفیت کتابخانه این دانشگاه به بیش از 15 میلیون جلد کتاب می رسد. کتابخانه دانشگاه هاروارد نه تنها قدیمی‌ترین مجموعه فرهنگی در آمریکا بلکه با شعبات خود، بزرگترین کتابخانه دنیاست و در حال حاضر دارای 14.5 میلیون جلد کتاب، رساله و میکروفیلم است. همچنین بنیاد دانشگاه هاروارد با سرمایه‌ای معادل 28.8 میلیارد دلار، ثروتمندترین دانشگاه جهان است.