از طهران تا تهران در یک نگاه
به روايتي قصران و مهران دو برادر بودند. " ران " به معني دامنه است، و مهران دامنه بالايي و قصران دامنه پاييني رشته كوه البرز بود.
نخستين وجه تسميه تهران را از عبارت " ياقوت حموي " در معجم البدان مي توان اخذ كرد : از مردي اهل ري كه محل وثوق و اعتماد شنيدم كه طهران ديهي است بزرگ و بناي اين ديه تمامي در زير زمين واقع است و احدي را ياراي آن نيست كه بدان ديه راه يابد مگر آن كه اهالي آنجا اجازت ورود بدهند ".
در اين عبارت اشاره به زيرزميني بودن تهران شده است. اين مساله عده اي را برانگيخت كه تهران را به دو كلمه" ته " به معناي زير و " ران " تجزيه نمايند و تهران را " مكان زيرزميني " معنا كنند.
كسروي درباره نام تهران و شميران، طي پژوهش هايي به اين نتيجه رسيده كه تهران ( و تارم، كهران، گهران، گهرام، جهرم ) به معناي منطقه گرمسير و شميران ( شميرام، شميرم، شميلان، سميران و سميرم) به معناي منطقه اي سردسير است.
دكتر حسين كريمان، نويسنده‌ي كتاب قصران مي‌نويسد:
«نام تهران به‌صورت نسبت تهراني، نخستين بار در احوال حافظ ابوعبدالله محمد بن حامد تهراني رازي از عالمان به‌نام نيمه‌ي نخستين سده‌ي (3 ه.ق) پهنه‌ي قصران و متوفي به سال (261 يا 271 ه.ق.) … درج آمده».
ياقوت حموي در معجم‌البدان، تهران را توصيف كرده، مي‌نويسد:
«طهران به كسر طاء و سكون‌ها و را و نون در آخر، واژه‌اي است عجمي و ايشان تهران تلفظ كنند چون در زبان ايشان طاء وجود ندارد. اين آبادي از ديه‌هاي ري است و بناهاي آن در زير زمين بنيان يافته است، و هيچ‌كس جزء به اراده‌ي مردم به‌آن‌جا راه نمي‌يابد و در بيشتر اوقات ايشان نسبت به سلطان وقت راه خلاف و سرپيچي مي‌پيمايند.
عمارت ها و كاخ هاي زيادي در تهران وجود دارد كه بيش ترين آن ها به دوره هاي صفويه و قاجاريه تعلق دارد، مدرسه هاي تاريخي و قديمي كه ، اغلب داراي مسجد نيز هستند، امام زاده ها و كليساهاي مختلف كه هر يك از ارزش هاي خاصي برخوردارند، عمارت ها و برج هاي معروف به همراه بازارهاي قديمي بخشي از ديدني هاي تاريخي شهرستان تهران است. سر در باغ ملي، باغ فردوس، كاخ شمس العماره، كليساي آشوريان، مسجد امام-بازار تهران، گورستان ظهيرالدوله و ده ها اثر مشهور ديگر را مي توان در اين شهر مشاهده نمود.
بناي مشهور شمس العماره كه در دوره قاجاريه و به دستور ناصرالدين شاه ساخته شده، در شهر تهران واقع شده و علاوه بر شهرت خاص خود از جاذبه هاي منحصر به فرد معماري نيز به شمار مي آيد.
مدرسه و مسجد سپهسالار از مدارس بزرگ و زيباي قرن سيزدهم هـجري قمري است كه در مركز شهر تهران واقع شده است. كليساي طاطاووس از قديمي ترين كليساهاي تهران بوده و به يقين اولين نشانه حضور متشكل ارامنــه در شهر تهــران است. برج ميدان آزادي يكي از بناهاي معروف تهران است كه نماد سياسي ايران در جهان بوده و تصوير آن معرف پايتخت جمهوري اسلامي ايران است. (عمارت دارالفنون كه از بناهاي به يادگار مانده اميركبير وزيربا كفايت ناصرالدين شاه قاجار) است و بناي بلند و باشكوه سردرب باغ ملي در مدخل ميدان مشق سابق و بازار تهران كه در زمان فتح علي شاه قاجار شكل گرفته از ديگر جاذبه هاي گردشگري شهر تهران است
موزه‌هاي ايران باستان، ايران اسلامي، مردم شناسي، فرش، هنرهاي معاصر، صنايع دستي، آبگينه، كتابخانه و موزه ملك و حيات وحش و بسياري از موزه‌هاي ديگر تهران از جذابيت‌هاي آن به شمار مي‌آيند. از تماشاگه‌هاي تاريخ، پول، و زمان نيز مي‌توان به عنوان ديدني‌هاي تهران ياد كرد.
برج ميلاد:
فاز اول بلندترين برج مخابراتي ايران با امكانات فوق العاده مدرن كه در قسمت شمالي تپه گيشا واقع شده است در تاريخ سه شنبه 16 مهر 1387 به بهره برداري رسيد.اين مركز ارتباطاتي بين المللي در مقايسه با ساير برج هاي دنيا رتبه چهارم را از نظر ارتفاع به خود اختصاص داده است.(برج تورنتو 553/3 متر . مسكو 533/3 متر . شانگهاي 460 متر و برج ميلاد 435 متر.
برج ميلاد كه جزئي از مجموعه يادمان محسوب ميشود.در ميان چهار بزرگراه عمده پايتخت يعني بزرگراههاي همت . چمران . حكيم و شيخ فضل الله نوري واقع شده و راههاي دسترسي متعددي براي ان پيش بيني شده است.مجموعه يادمان علاوه بر برج ميلاد شامل مركز همايش هاي بين المللي با ظرفيت 1700 نفر يك هتل 5 ستاره و مركز بين المللي تجارت و ارتباطات تهران هم ميباشد كه در حال حاضر مركز همايشها و جشنوا ره هاي بين الملل فعال است.
برج ميلاد از 5 قسمت تشكيل شده است 1- پي 2- ساختمان پاي برج و لابي به وسعت 15000 متر مربع در 6 طبقه 3- بدنه اصلي يا شفت به ارتفاع 315 متر 4-ساختمان راس برج كه در 12 طبقه از ارتفاع 245 متري تا 315 متري دور شفت را احاطه كرده است.
5دكل انتن به ارتفاع 120 متر و وزن تقريبي 400 تن . شش اسانسور با سرعت 7 متر در ثانيه بازديد كنندگان را از لابي به ساختمان راس برج مي رسانند و از فراز برج مي توان تمام نقاط تهران را تماشا كرد.
برج آزادي:
برج آزادي نماد شهر تهران است كه در سال ۱۳۴۹ توسط معمار ايراني، حسين امانت به يادبود جشن‌هاي ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهي ايران طراحي و ساخته‌شد. اين برج، تا قبل از انقلاب ۱۳۵۷ به نام «برج شهياد» معروف بود هم اكنون به «برج آزادي» معروف گرديده‌است. منشور حقوق بشر كوروش بزرگ (نخستين نوشته حقوق بشر از كوروش كبير، پادشاه هخامنشي) براي نخستين بار در اين مكان پرده‌برداري شد.
برج آزادي در ايران، نمونه‌اي از نماد و نشانه‌هاي شهري به طراحي و اجراي حسين امانت است كه معماري شاخص آن، تلفيق طاق‌هاي معماري قبل و بعد از اسلام و تبديل آن به نمادي زيبا به لحاظ معماري است. در اين طرح، معمار حتي به جزئيات اجراي بنا و نحوه چيدمان سنگ‌هاي نماد دقت وافري مبذول داشته تا در نهايت جز جز اجزا به كل واحدي بدل گردند.
بازار تهران:
بازار تهران كه در مركز شهر واقع گرديده در زمان فتحعلي شاه (دوره قاجاريه)ساخته شده است.كه داراي تيمچه ها . بازارها . پاساژ ها و حجره ها و سراي ها ي متعددي ميباشد .امروزه اين مركز بعنوان فعالترين قطب اقتصادي تهران و شهرستانها كه كليه درخواست انها از اين مركز تجاري تامين مي شود شناخته شده است . بخشهاي مهمي از اين مجموعه عبارتند از : بازار عباس اباد. بازار بين الحرمين. بازار بزرگ . بازار امير . بازار اهنگرها . بازار جامع. بازار حاجب الدوله. بازار زرگرها. بازار كفاشها. بازار كاشفي و غيره. محدوده بازار تهران جزء محدوده طرح و ترافيك تهران محسوب مي شود.
تاتر شهر:
در محوطه جنوب غربي پارك دانشجو در چهارراه ولي عصر ساختمان مدور زيبايي قرار گرفته كه به تئاتر شهر موسوم است.علاوه بر سالن اصلي چندين سالن كوچك ديگر نيز در اين تئاتر وجود دارد كه متناسب با نوع و موضوع نمايش ها و تعداد مخاطبان انها به اجراهاي مختلف و متنوع تئاتري اختصاص مي يابند
شهرك سينمايي غزالي:
اين مجموعه 19 هكتاري با پي گيري و فعاليت هاي شادروان علي حاتمي كارگردان مشهور سينما و تلويزيون توسط صدا وسيما براي ساخت مجموعه تلويزيوني هزار دستان ساخته شد و به تدريج دكورها و ساختمان هاي ديگري نيز به ان اضافه شد.در حال حاضر بازديد از اين مجموعه كه در كيلومتر 15 بزرگراه مخصوص كرج . خيابان هزاردستان قرار دارد براي عموم ازاد است.و بازديد كنندگان مي توانند از امكانات متنوع ان بهره ببرند.
موزه ملي ايران:
اين موزه كه در خيابان امام خميني ابتداي خيابان 30 تير واقع شده در سال 1316 هجري شمسي اغاز به كار كرده و تا سال 1366 به موزه ايران باستان معروف بود.در حال حاضر نيز قسمت اصلي موزه به موزه ايران باستان موسوم است. كه اشياء مربوط به هزاره هفتم پيش از ميلاد تا دوران اسلامي در ان به نمايش درامده است.موزه دوران اسلامي كه سابقا"در طبقه دوم موزه ايران باستان قرار داشت از سال 1375 به ساختمان جديدي كه در شرق موزه ايران باستان ساخته شده انتقال يافته است. در اين موزه بيش از 6000 قطعه اشياء مختلف باقيمانده از دوران اسلامي تا پايان دوره قاجاريه به نمايش درامده است.
كاخ موزه سعد آباد:
مجموعه فرهنگي تاريخي موزه كاخ سعدآباد در حاشيه كوهپايه هاي توچال و دره سرسبز دربند در شمالي ترين قسمت تهران با مساحتي در حدود 110 هكتار قرار دارد. اين منطقه از شمال با كوههاي البرز، از شرق با گلابدره، از غرب با ولنجك و از جنوب با تجريش در ارتباط مي باشد كه در دوران قاجار محل استقرار و سكونت تابستاني شاهان اين سلسله بوده است. اين مجموعه پس از انقلاب اسلامي تبديل به موزه و يا كاخ موزه شد.
كليسا ي طاطاووس:
در يكي از محله هاي قديمي تهران(خيابان مولوي. بازارچه حضرتي. كوچه ارامنه)نخستين و قديمي ترين كليساي تهران محسوب مي شودكه به دستور فتحعلي شاه قاجار در سال 1808 ميلادي ساخته شده است.بانيان اصلي اين كليسا در داخل ان مدفون مي باشد كه از جلفاي اصفهان به تهران امده بودند. مساحت تقريبي كليساي طاطاووس و نمازخانه ان حدود 320 متر مربع مي باشد.
موزه طبيعت و حيات وحش ايران:
اين موزه كه غني ترين موزه تاريخ طبيعي ايران محسوب مي شود در يكي از شمالي ترين نقاط تهران در محله داراباد واقع شده و از سال 1372 اغاز به كار كرده است.در ساختمان دو طبقه ان 8 سالن وجود دارد كه در انها حيوانات زنده و تاكسيدر مي شده و يا تصاويري از حيوانات و جانوران و همچنين مناظري از دوران مختلف زمين شناسي ديده مي شود.در محوطه سر سبز و مملو از درخت ان نيز برخي حيوانات از قبيل شير. پلنگ.خرگوش و طاووس نگهداري مي شود.
بوستان جمشيديه:
از زيباترين و ديدني‌ترين بوستانهاي تهران بزرگ است و با مساحتي حدود ۱۰ هكتار در انتهاي خيابان شهيد باهنر واقع شده و از شمال به كوه كُلَك‌چال، از جنوب به باغ دولو، از شرق به خيابان جمشيديه و از غرب به جاده كلك‌چال محدود است. از ويژگي‌هاي اين‌پارك، درياچه، آبشار مجاور و نيز آبنماهاي سنگي است كه جلوه‌اي خاص دارند. اين پارك در ابتداي مسير اصلي صعود به پناهگاه كلك‌چال قرار دارد.
پارك جنگلي چيتگر:
450/1 هكتار زمين پر درخت و وجود يك بيست ويژه دوچرخه سواري از شمال به زمين هاي چيتگر از جنوب به بزرگراه كرج ، از غرب به پيكان شهر و از شرق به منطقه خرگوش دره محدود مي شود . پارك چيتگر از بزرگترين پارك هاي جنگلي استان است كه در بيشتر فصل هاي سال از آن استفاده مي شود .
دركه:
دركه يكي از از قديمي ترين و زيبا ترين محلات ييلاقي شميرانات است كه در امتداد دره مصفايي به همين نام به صورت شمالي-جنوبي و در دو طرف مسير رودخانه دركه واقع شده‌است. دركه از شمال به رشته كوه توچال، از شرق به اراضي دانشگاه و اوين، از غرب به بازوهاي كوه توچال و سعادت آباد، و از جنوب به اوين محدود است. اراضي دركه اعم از باغ‌ها و خانه با پلاك ثبتي ۶۹ اصلي در ثبت شميران شناخته مي‌شوند. قدمت دركه به حدود قرن پنجم هجري بر مي‌گردد و سادات ساكن در آن از نسل امامزاده سيد محمد والي از نوادگان علي بن حسين هستند. كشف سنگ‌هاي قبور، تنورهاي قديمي، هاونهاي سنگي تراش خورده هنگام خاكبرداري و احداث بناي امامزاده، همچنين جاري بودن چشمه آب در شمال بقعه متبركه مويد سكناي اوليه اهالي دركه در اطراف همين امامزاده ميباشد. علاوه بر بقعه و زيارتگاه سيد محمد والي، سه باب مسجد به نامهاي «جامع»، امامزاده، و علي بن ابيطالب، يك باب حسينيه بزرگ، پنج مكان مورد احترام ساكنان دركه به شمار مي آيند. هفت حوض، جنگل و آبشار كارا، آبشار بند عبدالله، آبشار جوزك، پلنگ جوزك، پلنگ چال، اسپيو (آب سپيد)، هفت چشمه (هفت طيغاني )، و كفو (آب كف دار) معروف ترين جلوه‌هاي طبيعت زيبا و مترنم دره دركه هستند كه بر جاذبيت‌هاي گردشگري و كوه پيمايي آن افزوده‌اند.
توچال:
توچال نام چند مكان است.توچال، قله‌اي در شمال تهران و به ارتفاع ۳۹۶۲ متر ميباشد كه بخشي از دامنه رشته‌كوه‌هاي البرز است. پناهگاه توچال، در قله توچال و در ارتفاع ۳۹۶۰ متري ساخته شده‌است.قله توچال يكي از مقصدهاي اصلي كوه‌نوردان تهران است. تله‌كابين توچال در پايان خيابان ولنجك و در ۳ كيلومتري ميدان تجريش در منطقه شميرانات واقع شده‌است. نسيم توچال مهمترين جريان محلي تهران است. اين نسيم باد توچال معروف بوده‌است.
چشمه علي:
چشمه علي در شمال گورستان ابن بابويه مي با شد. و با اثار مكشوفه ان قدمت تمدن اين ناحيه به هزاره 5 قبل از ميلاد مي رسد.اين مكان از جمله تفريح گا ه هاي فتحعلي شاه قاجار بوده است و تمثال فتحعلي شاه به دستور وي در بالاي چشمه علي و بر روي صفحه اي همراه با برخي از شاهزادگان منقوش گرديده است.از اب چشمه جهت شستشوي قالي در گذشته و حال استفاده مي گردد و اثار باقيمانده بر سينه صخره مورد بازديد علاقمندان قرار مي گيرد.
قله دماوند:
در حدود 100 كيلومتري شمال خاوري شهر تهران و در 26 كيلومتري شمال شهر دماوند قله دماوند با ارتفاع 5671 متر واقع شده است. كوه دماوند كه بلندترين قله فلات ايران و بالطبع مرتفع ترين كوههاي كشور ايران مي با شد . قله اي است مخروطي . و اتشفشاني است خاموش كه در دوران چهارم زمين شناسي فعال بوده و هنوز هم گازهاي گوگرد از ان متصاعد مي شود.اين قله كه در محدوده استان مازندران قرار دارد از برف دائمي پوشيده شده و در روزهاي صاف و افتابي از كرانه هاي درياي خزر و شهر تهران به خوبي ديده مي شود.
فشم:
فَشَم يكي از شهرهاي استان تهران در ايران است. اين شهر در بخش رودبارقصران شهرستان شميرانات قرار دارد و در گفتار عاميانه بيشتر با نام اوشون-فشم مشهور است.
فشم در ۲۵ كيلومتري شمال شرقي شهر تهران و در مسير جاده لشگرك قرار گرفته. اوشان، فشم، ميگون داراي باغ‌هاي ميوه بسيار هستند و هواي آن در بهار و تابستان معتدل است.
روستاهاي ايگل، آهار و شكراب در مسير اوشان و همچنين روستاهاي امامه در مسير فشم و پس از آن در مسير راست از دوراهي فشم روستاهاي زايگان (زاگون)، لالان (لالون)، آبنيك (اونك)، گرمابدر، جانستون و در مسير چپ از دوراهي فشم روستاهاي ميگون، شمشك، دربندسر از مناطق تفريحي‌اند.
سد كرج:
سد اميركبير كه سد كرج هم ناميده ميشود، در شمال شهر كرج و در ۲۵ كيلومتري جاده كرج به چالوس قرار دارد.اين سد، اولين سد چندمنظوره كشور ايران، و يكي از منابع تأمين آب شهر تهران ميباشد. درياچه اين سد، يكي از مراكز طبيعي مهم پرورش ماهي‌هاي قزل‌آلاي رنگين‌كمان و قزل‌آلاي خال‌قرمز است.
درياچه سد لار:
درياچه سد لار كه در ميان پارك ملي و دشت لار قرار گرفته نيز يكي از مراكز تفريحي مهم اطراف تهران محسوب ميشود كه در ميان ماهيگيران حرفه اي از محبوبيت خاصي برخوردار است. ماهي قزل الاي خال قرمز اين درياچه نمونه اي منحصر بفرد است كه شايد نمونه ان در هيچ كجاي جهان يافت نشود. در اطراف تهران چندين پارك ملي و منطقه حفاظت شده نيز وجود دارد كه تحت نظر سازمان حفاظت محيط زيست اداره مي شود و عبارتند از :پارك ملي خجير . پارك ملي سرخه حصار . منطقه حفاظت شده ورجين . منطقه حفاظت شده البرز مركزي و پارك ملي لار
تنگه واشي يا سوباشي:
واشي يا سوباشي به معني سر – چشمه ( به زبان تركي ) ميباشد . براي رفتن به اين تنگه بايستي پس از طي مسير ۱۲۰ كيلو متر از تهران به سمت جاده فيروزكوه و حدود ۲ كيلومتر مانده به شهر فيروزكوه – وارد يك جاده فرعي سمت چپ ( جنب بيمارستان ) ميشويم . پس از طي ۱۳ كيلومتر به روستاي سرسبز جليزجند با كشتزارهاي حاصلخيز و يك رودخانه پر آب ميرسيم كه در بدو ورود شوراي ده جليزجند با گرفتن ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ تومان براي هر وسيله نقليه جهت راهسازي و نظافت منطقه به شما خيرمقدم ميگويد. پس از ده جليزجند باز بايستي ۵ كيلومتر مسير خاكي را طي نمود تا به پاركينگهاي تنگه واشي برسيم و ماشين را پارك نمائيم.
روستاي شهرستانك:
روستاي شهرستانك از توابع آساراي كرج در 55 كيلومتري شمال شرق كرج و 90 كيلومتري تهران واقع شده است. ارتفاع اين روستا از سطح دريا 2190 متر است و آب و هواي آن در زمستان ها سرد و تابستان معتدل و دلپذير است . با توجه به آثار تاريخي به جا مانده ، قدمت اين روستا به قرن ششم هجري قمري مي رسد . قلعه دزد بند ( قلعه دختر) ، تپه شنستون ( شن ستون ) و كاخ شهرستانك ( كاخ ناصر الدين شاهي ) از آثار تاريخي اين روستاست.
