تالاب هامون جازموریان

 تالاب هامون جازموریان
نام انگلیسی :  hamoon jazmoorian  wetland    
نام فارسی :  تالاب هامون جازموریان
    موقعیت جغرافیایی
تالاب هامون جازموریان در موقعیت جغرافیایی E5839 تا E5914 و N2710 تا N2738 بین استانهای کرمان و سیستان و بلوچستان واقع است. هامون جازموریان ما بین كوه های مكران و شاهسواران قرار دارد كه از خاور به باختر تقریبا به درازای ۳۰۰ كیلومتر و از شمال به جنوب به پهنای ۱۰۰ كیلومتر گسترده شده است. در اصطلاح محلی پوشش گیاهی را جاز می نامند و انبوهی و كثرت آن را موریان می گویند. به همین سبب، این ناحیه به جازموریان معروف شده است. این دریاچه فصلی، در باختر بلوچستان قرار دارد و نیمی از آن در استان كرمان واقع شده است. مساحت حوزه ی آب ریز آن ۶۹۰۰۰ كیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا ۳۰۰ متر است. محدوده آب گیر كامل دریاچه در مواقع پر آبی ۳۳۰۰ كیلومتر مربع و در مواقع كم آبی به طور متوسط ۲۵۰۰ كیلومتر مربع است.
رود های هلیل رود و بمپور به این هامون می ریزند. بر خلاف تمام هامون های بسته درونی ایران، خاک های هامون جازموریان چندان شور نیست و زمین آن از قلوه سنگ ها و لایه های شنی و آهكی تشكیل شده است. هامون جازموریان در دوره های اخیر زمین شناسی مسدود شده است و در گذشته رودهای هلیل رود و بمپور در جنوب باختری آن به دریای عمان می ریختند. چین خوردگی زمین، دره را مسدود ساخته و آن را به صورت هامون كنونی درآورده است. هامون جازموریان بر خلاف هامون های دیگر ، آب شیرین دارد و شوری آن بسیار كم است. علت شیرینی این است كه آب در آن ساكن نیست و زهكش طبیعی دارد. در فصول بارانی در قسمت های عمیق این دریاچه آب مشاهده می شود ولی در سایر مواقع به شكل مرداب و باتلاق در می آید.
هامون جازموريان، يك فرونشست زمين‎ ساختي جوان در ۱۵۰ كيلومتري باختر ايرانشهر است كه و بلندي آن از سطح درياي آزاد ۳۵۰ متر مي‎باشد. وسعت اين هامون در فصول پرباران، ۳۳۰۰ كيلومترمربع است و به دليل شرايط اقليمي ويژه، در بيشتر مواقع سال، بخش اعظم آن به كفة نمكي وكفه‎هاي رسي تبديل مي‎شود. رودها و آبراهه‎هاي متعدد دائمي و موقت، به اين هامون مي‎ريزند كه از ميان آنها، رود بَمپور و هليل‎رود اهميت بيشتري دارند. در بارة شوري رودهاي وارده و درصد نمك آب درياچه گزارش‎هاي موجود هماهنگي دارد. در گزارش‎ اوبرلندر (۱۹۸۸)، آب هامون قابل شُرب دانسته شده ولي فيشر (۱۹۶۸) آب هامون را شور مي‎داند. بنابر دانسته‎هاي موجود، شوري آب جازموريان تا حد فوق اشباع از نمك است. كرينسلي (۱۹۷۰) گسترة هامون جازموريان را شامل سه بخش زير دانسته است:
درياچة فصلي كه گسترة آن در فصول خشك و مرطوب تغييرات زيادي دارد و در بيشتر جاها در اواخر تابستان و اوايل پاييز ناپديد مي‎شود.
پهنة مرطوب كه سطحي در حدود ۲۲ درصد مي‎پوشاند.
پهنة باتلاقي كه ۵۹ درصد از منطقة مرطوب را زير پوشش دارد و مرز بالايي آن به پهنه‎هاي سيلتي- رسي است.
در اصطلاح محلي پوشش گياهي را «جاز» مي نامند و انبوهي و کثرت آن را «موريان» مي گويند. به همين سبب، اين ناحيه به «جازموريان» معروف شده است. اين درياچه فصلي، در غرب بلوچستان قرار دارد و نيمي از آن در استان کرمان واقع شده است. مساحت حوضه آبريز آن ۶۹۰۰۰ کيلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دريا ۳۰۰ متر است. محدوده آبگير کامل درياچه در مواقع پرآبي ۳۳۰۰ کيلومترمربع و در مواقع کم آبي به طور متوسط ۲۵۰۰ کيلومترمربع است. هامون جازموريان مابين کوه هاي «مکران» و «شاهسواران» قرار دارد که از شرق به غرب تقريبا به طول ۳۰۰ کيلومتر و از شمال به جنوب به عرض ۱۰۰ کيلومتر گسترده شده است. رودهاي «هليل رود» و «بمپور» به اين هامون مي ريزند. برخلاف تمام هامون هاي بسته دروني ايران، خاک هاي هامون جازموريان چندان شور نيست و زمين آن از قلوه سنگ ها و لايه هاي شني و آهکي تشکيل شده است. هامون جازموريان در دوره هاي اخير زمين شناسي مسدود شده است و سابقا رودهاي هليل رود و بمپور در جنوب غربي آن به درياي عمان مي ريختند. چين خوردگي زمين، دره را مسدود ساخته و آن را به صورت هامون کنوني درآورده است. هامون جازموريان برخلاف هامون هاي ديگر، آب شيرين دارد و شوري آن بسيار کم است. شيريني آن نيز به اين دليل است که آب در آن ساکن نيست و زهکش طبيعي دارد. در فصول باراني در قسمت هاي عميق اين درياچه آب مشاهده مي شود، ولي در ساير مواقع به شکل مرداب و باتلاق درمي آيد.