بانکداري الکترونيکي
استفاده از تکنولوژي پيشرفته شبکه ها و مخابرات جهت انتقال پول در سيستم بانکداري است. کليه ي خدمات بانکي را به صورت الکترونيک و از طريق واسطه هاي ايمن و بدون نياز به حضور فيزيکي مشتري ارائه مي دهد. از ديگر کاربردهاي بانک هاي الکترونيکي انجام مذاکرات بين خريدار و فروشنده، سفارش خريد، تهيه ي بيمه نامه، انتقال پول و حمل و نقل کالا و ترخيص از گمرکات است.
ويژگي هاي بانک هاي مجازي ( الکترونيکي)
در رابطه بين مشتري و بانک موقعيت فيزيکي بانک يا مشتري نقشي ندارد.
امکان مبادله ي خدمات مالي در بازار هاي خرد کشورهاي مختلف را ممکن مي سازد.
بانک هاي الکترونيکي مي توانند موقعيت فيزيکي خود را بدون اينکه تغييري در ارتباط خود با مشتريانشان ايجاد کنند، تغيير دهند.
پول الکترونيکي
ارزش پول واحد هاي پولي منتشره از سوي دولت يا بخش خصوصي است که به شکل الکترونيکي بر روي يک وسيله الکترونيکي ذخيره شده و نوعي ابزار مالي است. اين ارزش پولي بر روي يک قطعه ي الکترونيکي مثل تراشه ي کارت و يا حافظه ي کامپيوتر به صورت الکترونيکي ذخيره شده و به عنوان يک وسيله پرداخت براي تعهدات اشخاص پذيرفته شده است. پول الکترونيکي جانشين الکترونيکي سکه و اسکناس است و انتقال الکترونيکي وجوه از ديگر کاربردهاي آن محسوب مي شود. پول الکترونيکي يک ارزش الکترونيکي است و هر بار که مستقيم به دستگاه هاي ديگر متصل شود و يا از طريق پايانه ي فروش و يا حتي از شبکه هاي کامپيو تري مثل اينترنت خريدي انجام دهد از موجودي آن کاسته خواهد شد.
پول الکترونيکي نماينده پول واقعي است که توسط موسسات بانکي و غيره در ازاي دريافت اسکناس انتشار يافته و تبديل آن به اسکناس تضمين شده است. اگر بانکي به اندازه پول واقعي دريافتي از مشتريان خود اقدام به انتشار پول الکترونيکي کند و از محل منابع حاصل از تبديل پول واقعي به پول الکترونيکي وام ندهد مي تواند همه تقاضاي مشتريان خود به اسکناس را پاسخ دهد. پول الکترونيکي همانند چک مسافرتي پول دروني است. پول دروني طلب قانوني دارنده آن از ناشر آن است در حالي که پول بيروني متضمن چنين طلبي نيست. موجودي پول الکترونيکي يک طلب جاري بر عهده ناشر آن است که با هيچ حساب خاصي در ارتباط نيست.
ويژگي هاي پول الکترونيکي
فرامليتي يا بي مرز بودن آن که اين خصوصيت به ارتقاي سطح کارايي مبادلات بين المللي کمک مي کند.
کاهش هزينه هاي مبادلاتي و تسهيل نقل و انتقال پول
مستلزم حضور فيزيکي پرداخت کننده و دريافت کننده وجه براي قطعيت پرداخت نيست.
پول الکترونيکي پرداخت هاي شخص به شخص را نيز ممکن مي سازد.
قواعد حاکم بر پول نقد را در مورد پرداخت هاي خرده فروشي به چالش کشيده است.
ساده تر و ارزان تر کردن معاملات خرده فروشي براي تجار و مشتري.
ارائه کردن مفهومي جديد از کيف پول.
سيستم پرداخت تجاري را براي اينترنت به وجود آورده و راه دولت ها را براي پرداخت به صورت الکترونيکي تغيير داده است.
از آنجايیکه پول الکترونیکی همچنان در مراحل اولیه ي پیشرفت است، هنوز تعریف واحدی از پول الکترونیکی وجود ندارد و اشخاص مختلفی پول الکترونیکی را به روشهای متفاوتی تعریف کرده و توضیح داده اند. جامعهي اروپا در پیش نویس دستورالعمل خود، پول الکترونیکی را بدینگونه توصیف نموده است:
الف- بر روی قطعهاي الکترونیکی همانند تراشهي کارت و یا حافظهي کامپیوتر به صورت الکترونیکی ذخیره شده است.
ب- به عنوان یک وسیلهي پرداخت برای تعهدات اشخاصی غیر از مؤسسهي صادر کننده، پذیرفته شده است.
ج- بدین منظور ایجاد شده است که به عنوان جانشین الکترونیکی برای سکه و اسکناس در دسترس و اختیار استفاده کنندگان قرار گيرد.
د- به منظور انتقال الکترونیکی وجوه و پرداختهای با مقدار محدود ایجاد شده است.
مشاور امور مصرف کنندگان فدرال رزرو آمریکا، پول الکترونیکی را به این عنوان توصیف نموده است : پولی است که به صورت الکترونیکی حرکت کرده و به گردش درمی آید و می تواند به صورت کارت هوشمند و یا کارتهایی که در آنها ارزش ذخیره شده، یا کیف پول الکترونیکی ارايه شود. همچنین می تواند در پایانهي فروش استفاده شده و یا بدون دخالت هیچ شخص دیگری و مستقیماً به صورت شخص به شخص مورد استفاده قرار گیرد و نيز می تواند از طریق خطوط تلفن به سوی بانکها و یا دیگر ارايه دهندگان خدمات یا صادرکنندگان (پول الکترونیکی) به حرکت درآمده و یا خرج شود.
از تعریف و توصیف بالا می توان نتيجه گرفت که پول الکترونیکی یک مکانیسم پرداخت ارزش ذخیره شده یا پیش پرداخت شده است که در آن مقداري از وجوه یا ارزش که برای مصرف کننده قابل استفاده است در یک وسیله و قطعهي الکترونیکی ذخیره شده و در تصرف مشتری است. ارزش الکترونیکی توسط مصرف کننده و مشتری خریداری می شود و هر بار که مستقیماً به دستگاههای دیگر متصل شود و یا مصرف کننده از دستگاه استفاده کند تا از طریق پایانهي فروش و یا حتی از شبکه های کامپیوتری همانند اینترنت خریدی را انجام دهد، از موجودي آن کاسته ميشود.
برخلاف بسیاری از کارتهای تک منظورهي پیش پرداخت شده (همانند کارتهای تلفن)، محصولات پول الکترونیکی به این منظور طراحی و تولید می شوند که مورد استفادهي عموم واقع شوند و وسایل چند منظوره ای برای پرداخت محسوب ميشوند. پول الکترونیکی هم کارتهای پیش پرداخت شده (گاهی اوقات کارت هوشمند یا کیف پول الکترونیکی نامیده می شود) و هم محصولات نرمافزاری پیش پرداخت شده را که از شبکه های کامپیوتری نظیر اینترنت استفاده می کنند (بعضاً به عنوان پول نقد الکترونیکی هم نامیده می شوند) شامل می شود. رايجترین محصولات، محصولات مبتنی بر کارت هستند. صنایع پیشرو در این زمینه Visa , Mondex هستند، اما امروزه طیف وسیعی از این محصولات به عموم عرضه شده اند همانند Cybercash-Emoney mail-Paypal–Proton و غیره .
ویژگیهای کلیدی پول الکترونیکی
ویژگیهای اصلی پول الکترونیکی عبارتند از :
اولاً : ارزش بر روی قطعه و یا وسیلهي الکترونیکی و به صورت الکترونیکی ذخیره می شود. محصولات گوناگون از لحاظ اجرای تکنیکی متفاوت هستند. در پول الکترونیکی مبتنی بر کارت، یک قطعهي سخت افزاری کامپیوتری که مخصوص بدان و قابل حمل بوده و نوعاً یک ریزپردازنده است، در یک کارت پلاستیکی جای داده شده در حالیکه در پول الکترونیکی مبتنی بر نرم افزار، از یک نرم افزار تخصصی و مخصوص که بر روی کامپیوتر شخصی نصب شده، استفاده می شود.
ثانیاً : ارزش موجود در پول الکترونیکی به چند طریق و به صورت الکترونیکی منتقل می شود. برخی از انواع پول الکترونیکی امکان انتقال موازنههای الکترونیکی را مستقیماً از یک مصرف کننده به دیگری و بدون دخالت شخص ثالث (همانند صادر کنندهي پول الکترونیکی) فراهم می آورند و آنچه که بیشتر متداول و مرسوم است آن است که تنها پرداختهای مجاز و ممکن، پرداخت از مصرف کننده به تاجر و همچنین امکان باز خرید ارزش پول الکترونیکی برای تجار است.
ثالثاً : قابلیت انتقال، محدود به معاملاتی است که سابقهي آنها ثبت و ضبط شده باشد. در اكثر روشها و رویه های محصول، برخی از جزيیات معاملات بین تاجر و مصرف کننده در یک پایگاه دادهي مرکزی ثبت و ضبط می شود که قابل نمایش دادن و ارايه هستند. در مواردی که معاملات به طور مستقیم بین مصرف کنندگان امکانپذیر باشد، این اطلاعات بر روی دستگاه شخصی مصرف کننده ضبط می شود و تنها هنگامی می تواند از طریق دستگاه مرکزی نمایش داده شده و ارايه شود که مصرف کننده از طریق اپراتور (عامل طرح) پول الکترونیکی قرارداد بسته باشد.
رابعاً : تعداد شرکا و طرفینی که به نحو کار کردی و مؤثر در معاملات پول الکترونیکی دخیل و درگیر هستند، بسیار بیشتر از معاملات قراردادی است. عموماً در معاملهي پول الکترونیکی، چهار دسته از افراد دخیل هستند: صادر کننده ي ارزش پول الکترونیکی، اپراتور شبکه، فروشنده ي سخت افزارها و نرم افزارهای خاص و ویژه، نقل و انتقال دهنده و تسویه کننده ي معاملات پول الکترونیکی.
صادر کننده ي پول الکترونیکی مهمترین شخص در این میان است در حالیکه اپراتور شبکه و فروشنده، ارايه كنندگان خدمات فنی هستند و نهادهای انتقال دهنده و تسویه کنندهي پول الکترونیکی، بانکها و یا شرکتهایی با ماهیت بانک هستند که خدماتی را ارايه می دهند که مشابه با خدماتی است که برای دیگر ابزارهای پرداخت بدون پول نقد نيز ارايه می شود.
خامساً : موانع فنی و اشتباهات انسانی می تواند اجرای معاملات را مشکل و یا غیر ممکن سازد درحالیکه در معاملات مبتنی بر کاغذ چنین مشکلی با این حجم وجود ندارد.
پول الکترونیکی،الگوها و پروتکلهای آن
استفاده از کاغذ برای ارائه پول تبدیل به این ایده شد که علائم می توانند برای نشان دادن طلا و نقره استفاده شوند ضمن اینکه باز هم قابلیت تبدیل به همان فلز های پر ارزش را دارند. پول کاغذی قابلیت حمل و استفاده ی آسانتری نسبت به فلز های سنگین پر حجم دارد. پذیرش عمومی پول کاغذی بستگی به اطمینان و اعتقاد عمومی به توانایی و صلاحیت نهاد های مجاز در میزان ثبات، قابلیت اعتماد و در دسترس بودن آن ها دارد. پول کاغذی اطلاعاتی در مورد طلا و نقره ای است که مشاغل می توانند از آن ها برای انجام تراکنش های بازرگانی بدون نیاز به حمل مقدار زیادی فلز استفاده کنند. پذیرش عمومی ارز و پول بستگی به اعتماد آن ها به اطلاعات موجود در کاغذ ها دارد که قابلیت تعویض آن ها را با فلز های فی النفسه با ارزش بیان می کند.
در اصل بدون اعتماد، پول کاغذی فقط کاغذی است که ارزش آن با برگ های در باد یکسان خواهد بود.وقتی عموم به این موضوع که پول کاغذی دارای ارزش است معتقد بودند، بانک ها کاغذها را همانند فلزهای با ارزش محافظت می کنند.به بیانی دیگر موقعی که مشتریان پول های خود را در بانک ها می گذارند همانند زمانی که طلا بودند با تهدیداتی مواجه هستند –
حمل حجم زیاد پول نقد حتی با واحدهای درشت پولی غیر عاقلانه به نظر می رسد. اثرات این امر نامناسب از طریق ایجاد چک ها که شامل اطلاعات شناسایی صاحب حساب است کاهش می یابد. اطلاعات حساب فقط شناساننده است که به اطلاعات دفتر حساب حاصل از تراکنش های نقدی و چکی مشتری گره خورده است. در پول کاغذی ارزش آن توسط واحد و مقداری که صادر کننده آن روی آن چاپ کرده است مشخص می شود در حالی که در چک مشتری ارزش آن را به طور شخصی وارد می کند و شخص پذیرنده چک محبور به اعتماد به صادر کننده چک و امضای او است.
از زمانی که پول و چک محبوبیتشان افزایش یافته است جرایمی مرتبط با آن ها نیز کشف شده است که می تواند صحت و سلامت آن را از طریق ایجاد کپی ها (جعل) یا انجام کلاهبرداری به وسیله جعل هویت شخصی دیگر به جای امضای کننده چک به خطر بیاندازد.
پول و چک ها هنوز در پشت قفس های فلزی و دیوارهای سنگی محافظت می شوند ولی ایمنی صحت محتوا از عیارسنجی متالوژیکی و فلزی به عیار سنجی اطلاعاتی مبدل شده است. تست صحت اطلاعات بر پول و چک از پشت دیوارهای بانک به مکان های انجام تراکنش جایی که فروشنده به خاطر بازرسی پول و صحت آن ها و همچنین تایید هویت امضای کننده آن شارژ می شود، انتقال یافته است. فروشندگان به طور فیزیکی پول ها و اطلاعات اعتباری شخص صادر کننده چک را برای مشخص کردن تقلبی بودن آن ها مورد آزمایش قرار می دادند ولی امروزه فروشندگان می توانند فورا و به طور ارتباطات الکترونیکی اعتبار اطلاعات میزان تراکنش ها را مشخص کنند.
بر طبق تعریف بانک مرکزی اروپا پول الکترونیکی عبارت است از اندوخته ای الکترونیکی از بهای پولی بر سرویس های تکنیکی که به طور گسترده ای برای انجام پرداخت بدون لزوم نقش حساب بانکی در تراکنش استفاده می شود ولی به عنوان ابزار حامل از پیش پرداخته شده عمل می کنند.
پول الکترونیکی به نوع های مختلفی به نام های اسکناس دیجیتالی ، سکه دیجیتالی ، سکه های رقمی شده[۱] ، اسکناس الکترونیکی و چک های الکترونیکی اطلاق می شود. این فرم های پول الکترونیکی می توانند توسط مخابره از کامپیوتری به کامپیوتری دیگر و توسط مشتری و کسب و کارها بیرون از سیستم های بین المللی عمومی بانکی انتقال یابد.
پول الکترونیکی و ویژگی های الگویی آن:
پول الکترونیکی،پول هم وزن ضبط شده الکترونیکی بر کارت های ارزش نگهداری شده[۲] می باشد.این کارت ها،کارت های هوشمندی هستند و دارای ریزپردازنده هایی هستند که در آن ها جایگذاری شده و می توانند ارزش های پولی را در خود نگهداری کنند. فرم دیگر پول های الکترونیکی،پول شبکه ای است «نرم افزاری که اجازه انتقال بها از طریق شبکه های کامپیوتری به خصوص اینترنت را می دهد». پول الکترونیکی همانند چک های مسافرتی، مطالبات شناور بر بانک های خصوصی و یا دیگر موسسات مالی هستند که به هیچ حساب خاصی مرتبط نیستند.این پول توسط موسسات خصوصی و عمومی که در جهان توسعه یافته اند صادر می شوند و این نگرانی را در مورد توانایی آینده بانک ها در تامین هدف های پولی افزایش می دهد.
الگوهای متفاوتی از پول الکترونیکی گسترش یافته است که به صورت قابل ملاحظه ای دارای خصوصیاتی متفاوت هستند. اول این که محصولات پول الکترونیکی در پیاده سازی های تکنیکی خود متفاوتند. برای نگهداری ارزش های از پیش پرداخته شده، الگوهایی بر پایه کارت که نیاز به سخت افزارهای کامپوتری مخصوص و قابل حمل دارند ایجاد شده اند و معمولا تراشه های ریزپردازنده ای در کارت های پلاستیکی جایگذاری شده اند، که الگوهای بر پایه نرم افزارهای مخصوصی که به کامپیوترهای شخصی نصب شده اند، استفاده می کنند.
دوم، مدیریت سازمانی ممکن است متفاوت باشد. به طور معمول ۴ نوع تامین کننده سرویس در عملیات های پول الکترونیکی شرکت دارند.صادر کنندگان پول الکترونیکی، اپراتورهای شبکه، فروشندگان سخت افزار و نرم افزار و تسویه کنندگان تراکنش ها.
سوم، محصولات و تولیدات متفاوتی که در راه انتقال بها وجود دارد .بعضی از الگوهای پول الکترونیکی اجازه انتقال مستقیم میزان الکترونیکی از حساب خریدار به حساب دیگری بدون دخالت طرف سومی مثل صادر کنندگان بهای الکترونیکی را می دهند.
چهارم، مباحثات مربوط به انتقال پذیری و ضبط تراکنش هاست. بسیاری از الگوها بعضی از جزئیات تراکنش ها میان مشتری و فروشنده را در پایگاه داده مرکزی خود ثبت می کنند که قابلیت کنترل را خواهند داشت. و در نهایت در بسیاری از الگوهای پول الکترونیکی که امروزه گسترش یافته اند و یا در حال تست شدن هستند، بهای نگهداری شده در سیستم ها فقط به پول های ملی تخصیص داده شده اند و این احتمال وجود دارد که میزان ها و پرداخت ها به چندین واحد پول ملی انجام شوند.
پول الکترونیکی که از طریق تبدیل اسکناس و بینش های سرمایه گذاری ایجاد شوند، منابع پولی را تغییر نداده و ثبات قیمتی نیز در خطر نخواهد بود. اگر پول الکترونیکی در نتیجه اعتبار و صادر کنندگان خصوصی ایجاد گردد، صادر کنندگان به تامین مقدار اضافی پول الکترونیکی به شرطی که تفاوت میان بهره و سود موجود بر اعتبارات مالی و بهره ای که برای پول الکترونیکی وجود دارد و نیز اگر ریسک حق العمل اعتبارات مالی، تهیه و تدارک سرویس های پرداخت و همچنین هزینه سرمایه گذاری را پوشش دهد، تشویق می شوند.
ریسک صدور بیش از حد پول الکترونیکی توسط ۲ فاکتور محدود می شود که هزینه صدور پول الکترونیکی را افزایش می دهد و در نتیجه منبع آن را محدود می کند. فاکتور اول عبارتست از اینکه در محیط رقابتی توازن پول الکترونیکی می تواند دارای تاوان باشد. فاکتور دوم که بسیار مهم تر است نیازهای قابلیت امتناع است که می تواند صادر کنندگان را مجبور به تصرف پول بانک مرکزی کند. از راه های دیگری که صدور بیش از حد را محدود می کند نیاز به تسویه سریع توازن پول الکترونیکی در بانک مرکزی است.
یکی دیگر ازمباحث پایه ای این است که توسعه پول الکترونیکی نباید عملکرد روان سیستم های پرداخت را در خطر قرار دهد. پول الکترونیکی، تکنولوژی را پیشنهاد می دهد که اجازه حصول سودی کارآمد در استفاده از وسیله های پرداخت را اجازه می دهد. اگر چه این مزیت فقط وقتی مشخص می شود که حفاظتی مناسب برای مطمئن ساختن از اینکه پول الکترونیکی محصولی قابل اعتماد و پذیرفته شده توسط همه کاربران است، انجام شود.
الگوهای پول الکترونیکی موجود به دو گروه سیستم های آنلاین و سیستم های آفلاین تقسیم بندی می شوند . در سیستم های آنلاین مداخله بانک و یا مراجع مربوطه برای هر تراکنشی لازم است در حالی که در سیستم آفلاین پرداخت به صورت مستقیم بین مشتری و فروشنده انجام می شود. پول الکترونیکی کامل، به صورت آفلاین ، ناشناس ، انتقال به صورت همتا به همتا، مستقل از مکان و سرویس ها، قابلیت تقسیم به هر بها و امنیت در برابر کپی کردن و استفاده دوباره خواهد بود. رسیدن و نزدیک شدن به همه خصوصیات ذکر شده نیاز به معرفی معادلات ریاضی بسیار پیچیده به علاوه ی ترافیک شبکه ای سنگین دارد، در این حالی است که پیاده سازی آن نیز به صورت ناکارآمد و دارای ریسک خواهد بود.
سیستم های آفلاین راه حل های متفاوتی با سکه های الکترونیکی قابل تقسیم و غیر قابل تقسیم پیشنهاد می دهد که در هر دو حالت مسائلی وجود دارد . مشکل اول افزایش پیچیدگی الگو است که بر کارآمدی سیستم تاثیر می گذارد و آن ها را برای پیاده سازی ، فهم و اشکال زدایی بسیار مشکل می کند. دومین مشکل تشخیص احتمال پرداخت دوباره همراه با همان بهای الکترونیکی است که به صورت غیر همزمان انجام می شود. به بیانی دیگر تراکنش های فریب آمیز می توانند در حالت آفلاین و به صورت موفقیت آمیزتری انجام شوند و تشخیص اینکه از بهایی استفاده دوباره شده است بعد از ارتباط با پایگاه داده مرکزی منبع انجام می شود.
سکه های الکترونیکی با بهای ثابت در برابر سکه ها با بهای متغیر:
اسکانس به صورت پیش فرض از واحدهای پایه بدون قابلیت تقسیم برای تهسیل حسابداری تشکیل شده است و چون پول نقد به طور سنتی توسط سکه ها پیاده سازی می شود، بهایی ثابت را ارائه می دهند.
ساختار پایه ای سکه های الکترونیکی از ۳ قسمت تشکیل شده است :
۱- اطلاعات اصلی سکه های الکترونیکی مثل بهای آن که کوچکترین واحد پولی ممکن می باشد ، واحد پول و …
۲- اطلاعات لازم برای شناسایی و تایید اعتبار امضا و ارزش آن
۳- مدار شمارشگر سکه که خارج از قسمت امضا شده مستقر است و هنگام چرخش سکه الکترونیکی تغییر می کنند.
مزیت اولیه پول های الکترونیکی بها- متفاوت، راحتی آن هاست که اجازه انجام پرداخت با بهایی دقیق و محدودیت مقداری تبادل اطلاعات در داخل تراکنش را می دهد. اگر چه که برگشت و استرداد این سیستم ها به طور معمول نیازمند ارتباط آنلاین برای تصدیق هویت، تایید اعتبار و اهداف ایمنی برای جلوگیری از پرداخت دوباره می باشد.
از طرفی دیگر سکه ها با بهایی ثابت را می توان از طریق ساختارهای مستقلی کنترل کرد که در ضمن این قبیل سکه ها دارای تعدادی مزیت و عیب نیز می باشند.
از مزیت های آن ها می توان به موارد ذیل اشاره کرد.
۱- فرآیندهای انتقال و نگهداری مستقل و ساده
۲- صادرکنندگان پول الکترونیکی همیشه قابل شناسایی هستند.
۳- دارای ساختاری آشکار و مفتوح و قابل حمل می باشد .
۴- به دلیل ساختار مستقلی که دارند، اصلیت و صحت آن در هر نقطه از چرخه زندگی خود قابل ردیابی هستند.
اما از معایب سکه ها با بهای ثابت نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد.
۱- پرداخت مقداری دقیق ممکن است در بعضی موارد با شکست مواجه شوند، مگر آنکه بهاهای ثابت به صورت کوچکترین واحدهای ممکن تنظیم شوند.
۲- اندازه کیف های الکترونیکی در حال افزایش است از زمانی که هر سکه دارای ساختمان داده های مستقل می باشد.
۳- ممکن است برای تکمیل پرداخت نیاز به چندین بار مبادله پول باشد ، از آن جایی که مبادله بیشتر از یک سکه برای تکمیل پرداخت نیاز است .
الگویی بدون نیاز به گواهینامه و چند بانکی بر مبنای امضای گروهی:
پول های الکترونیکی که فقط توسط یک بانک منتشر می شوند، بیشترین سهم از الگوهای پول الکترونیکی را به خود اختصاص می دهند، گرچه که ممکن است در کسب و کار واقعی بانک های بیشتر و متنوع تری درگیر باشند. پول الکترونیکی با الگوی یک بانک گسترش کاربرد پول الکترونیکی را محدود می کند. برای مواجهه با این مشکل الگویی در نظر گرفته می شود که در آن چندین بانک براساس الگوی امضای گروهی کارآمد نقش دارند. این الگو در مواقعی که حساب های خریدار و فروشنده به بانک های متفاوتی متعلق باشد و طرف سوم مورد اعتمادی موجود نباشد ، کابرد خواهد داشت . فضای این الگو پذیرای رمز نگاری کلید عمومی بر پایه ID و برای ساده سازی فرآیند مدیریت کلید و بدون نیاز به گواهی نامه و تاییدیه نیز می باشد.
الگوی امضای گروهی به هر عضو گروه این اجازه را می دهد که از طرف گروه امضا کند و هرکس توانایی تایید این امضا را با استفاده از کلید عمومی گروه دارد که البته ناشناس بودن امضا کننده حفظ خواهد شد.
جریان کاری این الگو با چندین بانک براساس الگوی Zhomg et cds , chen et ds است . فرض می شود چندین بانک تشکیل یک گروه می دهند که توسط بانک مرکزی نظارت می شود. هر بانک با استفاده از امضای کور گروهی در این سیستم قادر به منتشر کردن پول الکترونیکی است. به همین صورت همه مشتریان نیز گروهی را تشکیل می دهند. این سیستم متشکل از ۴ شرکت کننده است که شامل بانک مرکزی (B)، بانک ها (Bi) مشتری که به بانک خودش متعلق است و فروشنده یا مغازه که آن هم متعلق به بانک خودش است.
این مدل در شکل زیر نمایش داده شده است و شرح آن به صورت زیر است:
شکل۱- الگوی پول الکترونیکی با چندین بانك
۱- ثبت نام : مشتری اطلاعات خودش را در بانک مرکزی ثبت می کند. بانک مرکزی شماره حساب را به همه بانک ها زیر شاخه اش می فرستند بنابراین بانک مرکزی می تواند هویت مشتری را توسط محاسبه شماره حساب شناسایی و در مواقع پرداخت دوباره[۳] از این امر استفاده کنند.
۲- برداشت از حساب مشتری می تواند پول الکترونیکی مورد نظر خود را از بانک خودش (Bi) برداشت نماید.
۳- پرداخت : مشتری پول الکترونیکی را به فروشنده پرداخت می کند.
۴- واریز به حساب : فروشنده پول دریافتی از مشتری را به حساب بانکی خود در بانک خودش (Bj) واریز می کند.
۵- ردیابی : موقعی که بانک فروشنده (Bj) متوجه پرداخت دوباره پول الکترونیکی می شود، پول الکترونیکی تسلیم بانک مرکزی شده و بانک مرکزی هویت مشتری واقعی را آشکار و از او بازخواست خواهد کرد
ریسک های درگیر و حافظت های لازم در الگوهای پول الکترونیکی:
مدیریت نامناسب ریسک های عملیاتی و کمبود ایمنی تکنیکی پول الکترونیکی را در برابر جعل و تقلب آسیب پذیری می کند و اگر پول تقلبی قدرت ورود به چنین الگوهایی را داشته باشد منجر به افزایش این ادعا در برابر منتشر کنندگان می شود که دیگر هرگز توسط دارایی های موجود و در دسترس پشتیبانی نخواهد شد. در نتیجه صحت مالی منتشر کنندگان تهدید خواهد شد. این آسیب پذیری برای الگوی پولی بر پایه نرم افزار که به طور کلی و اساسی به سیستم رمز نگاری متکی هستند بسیار بیشتر است . در دنیایی که تکنیک در حال گسترش است ریسک مربوط به جعل و کلاهبرداری هم روبه افزایش خواهد بود بنابراین سیستم هایی که با کمبود روش های تشخیص تقلب و جعل روبه رو هستند قادر به عملکرد مناسب و مواجه با آن نخواهد بود.
اگر واحدهای پول الکترونیکی قادر به انتقال از مشتری به مشتری بدون نیاز به ضبط تراکنش های زیر مجموعه موسسات صادر کننده و یا سیستم های تسویه باشند ممکن است سیستم با ریسک های عملیاتی با درجه بالایی روبه رو شود که امکان ردیابی کامل تراکنش ها در همه زمان ها وجود ندارد و در نتیجه امکان شناسایی منبع و تعداد دقیق تخلفات و جعلیات و بهاهای اشتباه که در نتیجه نقص ایمنی ناشی می شود وجود نخواهد داشت. حتی سیستم هایی که اجازه تراکنش های مشتری به مشتری را نمی دهند نیز ممکن است با نقص و یا آمیخته شدن اطلاعات انتقال داده شده به صادر کنندگان و یا سیستم های تسویه مواجه شوند که باز هم نتیجه آن عدم توانایی در ردیابی کامل خواهد بود.
انواع ریسک های درگیر در الگوهای پول الکترونیکی به ۲ دسته ریسک های قابل سنجش و ریسک های غیر قابل سنجش تقسیم می شود:
ریسک های قابل سنجش عبارتند از:
۱- ریسک های اعتباری: ریسک هایی هستند که همکار و طرف مقابل در انجام تعهد الزامات خود در برابر موسسه با شکست مواجه می شود. این نوع ریسک فراوانترین ریسک مربوط به فعالیت های بانکی است.
۲- ریسک های تسویه پذیری: ریسک هایی هستند که موسسات به طور موقت قادر به پرداخت الزامات پرداختی خود به عنوان پرداخت دین خود بدون متضرر شدن نیستند.
۳- ریسک نرخ بهره : ریسک هایی هستند که در اثر تغییر در نرح بهره باعث اثر گذاری در وضعیت مالی موسسات به طور معکوس می شوند.
۴- ریسک مبادلات خارجی: ریسک هایی هستند که نوسان و تغییر در نرخ مبادلات خارجی ممکن است باعث تغییرات معکوس در وضعیت مالی موسسات شود.
ریسک های غیر قابل سنجش عبارتند از :
۱- ریسک های استراتژیک عبارتند از ریسک هایی که اهداف استراتژیکی موسسه ، اهداف کسب و کاری توسعه داد شده و منابع اختصاص داده شده برای دستیابی به این اهداف و همچنین کیفیت پیاده سازی آن ها ممکن است ثابت و سازگار نباشد.
۲- ریسک های عملی (عملیاتی ): ریسک هایی هستند که در اثر نقص کنترل داخلی و سیستم های اطلاعاتی که نتیجه شان برای موسسه غیر منتظره است تعریف می شوند.
۳- ریسک اعتبار : ریسک هایی هستند که شهرت یک موسسه را به دلیل اتفاقات خاصی روبه زوال می برد.
۴- ریسک حقوقی : ریسک هایی هستند که ممکن است به دلیل چارچوب های قانونی نامشخص اطراف موسسه که فعالیت های آن را پوشش می دهد تاثیری معکوس به سازمان داشته باشد . این اتفاق زمانی رخ می دهد که برای مثال قوانین بازرگانی به طور مناسبی میان مشتری و منتشر کننده واضح نیست و همین امر باعث ایجاد اختلاف و مجادله میان آن ها می شود.
نتیجه گیری و جمع بندی:
اطلاعات در مورد تراکنش ها که شامل پیوندهایی با اسم ها و مشخصات طرفین درگیر در تراکنش هاست امروزه جزئی از پول الکترونیکی است ولی این نکته با ناشناس ماندن تراکنش ها و پول الکترونیکی که به دنبال روش هایی برای تقویت آن هستند در تضاد است. پول الکترونیکی که شامل اطلاعاتی غیر از اطلاعات پولی و مالی باشد در هیچ کجا قابل قبول نیست. سئوالی که زمین های تحقیقاتی بعدی را به وجود خواهد آورد این است که که چگونه می توان پولی الکترونیکی ایجاد نمود که برای تراکنش های ناشناس قابل قبول باشد؟
پول الکترونیکی در نهایت باعث ایجاد تحولاتی در نظام تجارتی و اقتصادی جهان می شود که از این موارد می توان به محدود سازی توانایی بانک مرکزی در کنترل تامین کردن پول، افزایش سرعت گردش پول، متغیر ساختن صادرکنندگان و تکثیرکنندگان پول و کاهش ذخیره سازی آن اشاره کرد.
پول الکترونیکی با ماهیتی سیال میتواند سرعت گردش پول را تغییر دهد و با تغییر حجم پول، سیاستهای پولی و اقتصادی کشورها را متحول نماید. پول الکترونیکی علاوه بر افزایش کارایی مبادلات وگسترش بانکهای مجازی، بی ثباتی نظام پولی را نیز افزایش میدهد. باوجود کمتر بودن هزینه ی نقل و انتقال پول الکترونیکی، از سیستم بانکداری سنتی، این پول میتواند حداقل در کوتاه مدت به فعالیتهای ارزی دامن بزند و بی ثباتی در بازارهای ارز را نیز در پی داشته باشد. تاثیر پول الکترونیک بر تولید کنندگان آن به صورت افزایش سرمایه گذاری است.
از روال های آتی مورد اشاره در مراحل بعدی می توان به این مورد اشاره کرد که در بسیاری از الگوهای پول الکترونیکی که امروزه گسترش یافته اند و یا در حال تست شدن هستند، بهای نگهداری شده در سیستم ها فقط به پول های ملی تخصیص داده شده اند و این احتمال وجود دارد که میزان ها و پرداخت ها به چندین واحد پول ملی انجام شوند .